Dorpsnamen van de Langedijk
Voor het Geestmerambacht lezen we: "Oterleke (60), Ou-
torp (90), Coedyc (25), Wermenhuizen (120), Tutinghehorne
(16), Eenigheborch ende Niewelant (130), Outkerspel (120),
Nortskerwoude (70), Zuyscerwoude (80), Broec (50) en Vroen-
land (30)."5 De dorpen van de Langedijk worden hierin
apart genoemd. Uit deze aantallen kunnen we de grootte
van de dorpen onderling met elkaar vergelijken. Oudkar
spel is duidelijk het grootste dorp aan de Langedijk wat
aantal inwoners betreft, maar ook in oppervlakte, want
Oudkarspel was even groot als de andere drie dorpen sa
men. Bij elkaar leverden de Langedijker dorpen het niet
geringe aantal van 320 man. In een bede (belasting) van
Willem VI uit 1343, opgelegd aan de Westfriese dorpen,
zien we voor hoeveel pond elk dorp werd aangeslagen:
"Outdorper cocghe (108 pd.), Enigeburcg ende Nuwelant (75
pd.), Cocghe van Scagen (375 pd.), Cocghe van Niedorpe (300
pd.), Cocghe van deLanghendike (375pd.)."6 De dorpen wor
den hier in koggeverband genoemd. Langedijk betaalde
met Schagen het hoogste bedrag.
Riemen
In 1353 wordt de Langedijker Kogge weer in de bronnen
genoemd. Deze kogge moet 32 riemen leveren.7 Dat is
gelijk aan de andere Westfriese koggen. Alleen de Nie-
dorper kogge kan volstaan met 22 riemen. Wat betekende
dit? Na de onderwerping van de Westfriezen door graaf
Floris V kregen de dorpen de verplichting opgelegd om
in tijden van oorlog een aantal mannen aan te wijzen die
bij de strijdmacht van de graaf werden ingelijfd. Men
moest een schip met krijgsvolk leveren. Een handelsschip
werd omgebouwd en voorzien van roeibanken. Elke roei
er bediende een riem. Zo'n schip werd kogge genoemd
en was dus voorzien van riemen.
een kogge kwamen voor rekening van die gemeenschap,
zolang de heervaart (krijgstocht) duurde. Van de aard
van de expeditie hing af, of de heervaart 'gescheept' moest
worden volbracht, of dat enkel 'harnasch' voldoende was.8
Het aantal riemen werd ook gebruikt bij het bepalen van
de omslag van de buitengewone bede, de hoeveelheid
belasting die elke kogge moest betalen.
Waar lag Oostkerspel
In de periode 1389-1404 werden door verschillende plaat
sen riemen afgekocht. De organisatorische indeling van
West-Friesland was tussen 1356 en 1404 aan veranderin
gen onderhevig, waardoor vanaf 1389 plaatsen worden
vermeld die voorheen deel uitmaakten van grotere een
heden en omgekeerd. Bovendien handelde men onder
ling in riemen. Informatie over de riemtalen is te vinden
in de grafelijke registers en akten. In enkele rentmeester
rekeningen zijn, bij de inkomsten uit de bede, eveneens
riemtalen vermeld. In 1400 werd het aantal riemen van
de Schagerkogge verminderd van 32 naar 16 riemen en
die van de Niedorperkogge van 20 naar 10 riemen. Ver
der worden voor het westelijk deel van West-Friesland
nog genoemd de kogge Oudorp en Oterleek, de kogge
Koedijk en de kogge Nieuwelant en Eenigeburg. Vervol
gens zien we bij de Langedijker kogge iets opmerkelijks
gebeuren. Die blijkt uit de volgende delen te bestaan:
Het aantal riemen van de kogge Oostkerspel/ Lange-
dijk werd in 1401 verminderd van 4 naar 2; die van de
kogge Outkerspel/Langedijk van 1% naar 1 en die van
Noord-Scharwoude, Zuid-Scharwoude en Broek samen
van 8 naar 3 riemen. Dat is gezamenlijk een verlaging van
13% naar 6 riemen.9 Wijst dit op een daling van het aantal
inwoners of is het een forse belastingverlaging? In 1353
werd nog gesproken over 32 riemen voor de Langedijk.
Een schip uit de
Middeleeuwen
voor het vervoer
van goederen werd
ook als oorlogs
schip gebruikt en
dan voorzien van
roeiers. Een groep
dorpen die zo'n
oorlogsschip moest
bemannen, werd
naar dit schip een
kogge genoemd.
De Langedijker-
kogge telde minstens vijf dorpen: Broek, Zuid- Scharwoude,
Noord-Scharwoude, Oudkarspel en Veenhuizen.
V"t-
De Waard
Een aantal dorpen samen vormde een 'kogge' (scheeps-
district) en moest een vastgesteld aantal riemen (roeiers)
leveren. Het aantal kon alleen door de graaf worden ge
wijzigd. De schouten kozen de mannen. De kosten van
uitrusting en het onderhouden van de manschappen van
Op de kaart is de omvang van het meer De Waard te zien
welke het had in 1575. Daarover heen is de oorspronkelijke
veenverkaveling uit de Middeleeuwen getekend toen
De Waard nog niet bestond. Die verkaveling liep van
Langedijk door tot aan het einde van Veenhuizen.
Oktober 2016
15
ttrr
jOudc Niedorp
Oud karspel,
Geldebos
"I" Veen huizen
Scorlewall li
W erflanden
ISint Pan eras
W erflanden
lAnierswiel
Bergeswerckl
'Noord-Scharwoude'
Zuid-Scharwoude-
Broek op Langedijk
Obdam