verpemzingen bij de voorp
Jaap Plakman
Het is winter en zo te zien een mooie winterdag op het ein
de 1901 of in het begin van 1902. De sloot is toegevroren, op
een klein plasje water na, of staat er wat smeltwater op het
ijs? Er ligt zo hier en daar ook nog wat sneeuw op de grond,
deels weggesmolten als gevolg van de door de zon opge
warmde aarde. Het lijkt ook een rustige dag, de stoom uit
de locomotief verwaait maar langzaam. Het is niet zo koud,
je ziet geen ademkegels van de mannen op de foto.
U zult het herkend hebben, het is een foto genomen bij de
aanleg van de spoorlijn in Broek op Langedijk. We zien een
stuk van het tracé aan de westkant van het dorp, even voor
dat het spoor op de dijk rechts aanbelandt. Het tracé loopt
hier vrijwel noord-zuid. De zon staat laag, gezien de lange
schaduwen, die bijna evenwijdig aan het tracé lopen, zodat
we kunnen concluderen dat het nog vroeg in de middag is.
De mannen hebben hun werk even onderbroken voor de
foto. Ze hebben hun wagons vrijwel leeggeschept. Dat is
niet te zien aan de hopen grond naast de rails op de grond,
zodat ik vermoed dat de trein speciaal voor de foto naar
deze locatie is opgestoomd. De wagons zijn elders leegge-
schept. Handwerk nog, aan het gereedschap van de man
nen te zien, kiepwagens waren er kennelijk nog niet.
De fotograaf zal ieder gesommeerd hebben om enige tijd
stil te staan. Want ondanks het mooie weer zal de sluitertijd
van de fotograaf relatief lang zijn geweest en wil je scherp
op de foto komen, moet je goed stil staan. Alleen de stoom
vervliegt in onscherpte.
Uiterst links op de foto zien we nog de spits van de
Nederlands Hervormde kerk en uiterst rechts op de achter
grond vermoed ik huizen aan de Sluiskade, of aan de (later
zo genoemde) Prins Hendrikkade?
Hoezo eigenlijk 1901 of 1902? 1902 was het jaar van de ope
ning van de spoorlijn Sint-Pancras - Broek op Langedijk.
Op dinsdag 15 juli werd de specifiek voor het groentever
voer aangelegde lijn feestelijk in gebruik genomen. Voor
dien werden de producten van de Langedijker tuinders
voornamelijk over water naar de afzetgebieden getranspor-
teerd. Voor de tuinders in Broek was er weliswaar
een mogelijkheid om destijds hun producten via de
Broekerhoek naar het station van Heerhugowaard
te brengen, maar dat gaf toch behoorlijke logistie
ke problemen. Vandaar dat vooral de kooplieden
sterk ijverden voor de aanleg van deze spoorlijn.
Daar ging een lange periode van onderhandelen
en plannen maken aan vooraf. Toen er eindelijk
voldoende financiële middelen beschikbaar waren,
stemde de HIJSM (de Hollandse IJzeren Spoorweg
Maatschappij) in met de aanleg. In de herfst van
1901 kon met de aanleg worden begonnen.
De lijn heeft in het eerste deel van de vorige eeuw
ook nog enige tijd dienst gedaan voor het vervoer
van reizigers. Op 2 mei 1907 werd daartoe een
dienstregeling geopend. Sint-Pancras was de enige
stopplaats, waar men op de treinen met verbindin
gen naar elders kon overstappen. Op 15 mei 1926
werd deze dienst alweer beëindigd.
Deze foto is in tegenstelling tot de eerder op de omslagen
gepubliceerde foto's redelijk goed te dateren.
Anders ligt dat met de herkenning van de omgeving. We
hebben al wel gezien dat we de plek redelijk goed kunnen
duiden, maar zijn er nu ook nog herkenningspunten waar
te nemen? Het antwoord is ontkennend, de situatie ter plek
ke is zo sterk gewijzigd, dat daar geen sprake meer van is.
Er is echter in ons archief een luchtfoto waarop wel enkele
herkenningspunten te zien zijn. Ik vermoed dat deze foto
de situatie weergeeft van eind jaren vijftig, begin jaren zes
tig. Hoewel er in de jaren sinds de aanleg van de spoorlijn
en deze foto flink wat is gewijzigd, zijn de daken (aange
geven met de witte pijlen) op de foto van de omslag goed
te herkennen. De standplaats van de fotograaf is globaal
ook nog wel aan te geven. Zelfs het slotenpatroon lijkt nog
wel dezelfde.
Opvallend is dat het dijklichaam op deze foto flink hoger
en breder is dan die op de foto van de omslag. Hetgeen
erop duidt, dat de lijn op de omslagfoto nog maar slechts
een voorlopige lijn is voor de werkzaamheden die verband
houden met de aanleg.
2
Oktober 2014
