Ontstaan van de Langedijk in de Middeleeuwen
Voorganger kerk Oudkarspel
Het Geestmerambacht werd in verschillende fasen ont
gonnen. Toen men opnieuw behoefte had aan nieuwe ak
kers trok men weer zo'n vier tot vijf kilometer het veen
gebied in, groef van noord naar zuid een nieuwe rechte
sloot en joeg het vee wederom naar het veen achter die
sloot. De gemeenschappelijke weiden schoven daardoor
steeds verder naar het oosten. Vervolgens verkavelde
men een nieuw blok veen tot akkergrond. De eerste fase
van de ontginning van het Geestmerambacht liep tot de
Zomersloot. De tweede fase ging tot de sloot die inder
tijd bekend was als de Winterweg. Waarschijnlijk heeft
daar een voorganger van de kerk van Oudkarspel ge
staan.
Er zijn daar veel scherven uit de Middeleeuwen ge
vonden (Schermer, 1973; Diederik, 1989). De derde fase
betreft het gebied tot de huidige Langedijk. Daarna is
men verdergegaan, waar nu Heerhugowaard ligt, tot
aan de Langereis bij Veenhuizen. Veenhuizen is vanuit
Langedijk ontgonnen en behoorde in de Middeleeuwen
tot Langedijk. Door het ontstaan van het meer de Waard
is Veenhuizen los komen te staan van Langedijk. Veel
eilanden die in Heerhugowaard lagen, waren tot 1630 -
het jaar van de inpoldering van Heerhugowaard - in be
zit van Langedijkers. We mogen ervan uitgaan dat grote
delen van Heerhugowaard vroeger tot de Langedijker
dorpen behoorden (De Cock, 1965).
Vronerbroek
De oude naam voor Oudkarspel 'Aldenkercha' duidt
erop dat de kapel van Oudkarspel als eerste van de drie
kolonistendorpen zal zijn ontstaan en vervolgens in
zuidelijke richting die van Noord- en Zuid-Scharwou-
de. Broek op Langedijk is vanuit het zuidelijk gelegen
Vronen (Sint Pancras) ontgonnen. De oude naam Vro-
nerbroek verwijst hiernaar. Door de vernietiging van het
dorp Vronen in 1297 verdween het voorvoegsel Vroner
en bleef de naam Broek over. De toevoeging 'op Lange-
dijk' is van latere datum. Dat Broek vanuit het zuiden
is ontgonnen, laat ook het oude slotenpatroon zien. Ten
zuiden van de Bruggesloot in Broek vertoonde dat slo-
tenpatroon een zelfde kavelrichting als die van Sint Pan
cras. Bij de Bruggesloot botste de Vroner kavelrichting te
gen de oost-west gerichte kavels van Zuid-Scharwoude.
Dat de kavelsloten van Broek bij de Bruggesloot werden
onderbroken en die van het gebied ten noorden ervan on
gehinderd doorliepen, wijst erop dat de eerstgenoemde
van jongere datum is dan die van het gebied ten noorden
ervan (Zuid-Scharwoude).
Delgronden
Het gebied ten noorden van de Twuyverweg, vanaf de
Bruggesloot/Melksloot tot ongeveer de Mayersloot, moe
ten we als een restverkaveling zien van een overgebleven
stuk veenland tussen de oudere verkavelingen van het zui
delijk gelegen Vronen en het noordelijke Zuid-Scharwou-
de. Deze laag gelegen delgronden natte moerassige gron
den) van Broek zijn oorspronkelijk voor de veenontginners
minder interessante gebieden geweest en daardoor
pas later ontgonnen dan het gebied ten noorden en ten
zuiden ervan. Ook is goed uit het slotenpatroon af te lezen
dat de uiteindelijke verkaveling van dit restgebied van
west naar oost een waaierpatroon vertoonde.
De oorspronkelijke dijk, met ter weerszijden een
Burggracht, lag haaks op de kavelrichting en sloot
de vierde fase af van de veenontginning in het
Geestmerambacht vanuit de duinstreek. Hieraan
werden de kapellen van Oudkarspel, Noord-Scharwoude
(Kerklaan) en Zuid-Scharwoude (de Koog) gebouwd.
Deze dijk is vanaf het Gorterdiep in zuid-westelijke
richting verlegd, schuin door de oude verkaveling
(situatie getekend naar kadasterkaart van 1817).
niet ontgonnen ambacht maakte de slechte kwaliteit niet
goed. Zij boden het vee slechts een karig voedsel. De om
vang van de veestapel werd voorts nog bepaald door het
overschot aan akkerbouwproducten, waarmee het vee 's
winters gevoederd moest worden (Slicher van Bath, 1962).
VERLEGDE DIJK
DWARS DOOR DE
OORSPRONKELIJK!
VERKAVELING
OORSPRONKELIJKE
SINT JAN DE DOPER KAPEL
NU KERKLAAN
'G3
OUDE DIJK HAAKS OP
DE KAVELRICHTING
Oktober 2014
31
