H
[et rij.
k c
er d
uizend
ei.
.anc
en
Jan Swart
Jan Swart, jarenlang voorzitter van de Vereniging van
Vrienden van het Poldermuseum in Heerhugowaard,
schreef enige jaren terug dit artikel voor de 'Overhaal',
het blad van de historische vereniging van Heerhu-
gowaard. Hoewel dit verhaal bedoeld was voor de le
zers in Heerhugowaard, gaat het over Langedijk, zoals
de titel suggereert, en wel in het bijzonder over zijn
grootouders, opa Swart en opa Kuiper. Voor de ouderen
onder ons wellicht een feest van herkenning, want het
geeft een mooi beeld hoe het er vroeger in onze dorpen
aan toe ging. Bijzonder is wel het stukje over de open
bare verkopingen, omdat het een interessant inkijkje
geeft hoe vroeger een stukje land werd verhandeld en
hoe het fenomeen 'strijkgeld' daarbij een rol speelde,
met alle risico's van dien voor degenen die dachten bij
dergelijke gelegenheden wat te kunnen 'opstrijken'.
Met instemming van Jan Swart publiceren we hier
zijn verhaal:
Inmiddels behoor ik tot de laatste generatie die deze
streek nog in zijn oorspronkelijke toestand heeft gekend.
Mijn grootouders van vaders kant, opa en opoe Swart,
woonden in Zuid-Scharwoude. Zij vonden het schitterend
als mijn zus en ik (de enige kleinkinderen) een paar da
gen kwamen logeren en deden hun mogelijke best om het
ons zo goed mogelijk naar de zin te maken. "Opa, gaan we
duikers zoeken?", was veelal onze vraag. En opa nam dan
een schuitje mee van het werk. Hij was transporter bij de
groente- en aardappelexportfirma Slot Bonnet. Hij zorg
de er daarbij voor, dat de door de firma gekochte kool, uien
en aardappelen per trein of auto naar de klanten vervoerd
konden worden. "We gaan Om de West", zei Opa.
Langedijkers spraken in die dagen (we spreken over het
eind van de jaren 30) over: "Om de West", of "Om de Oost".
De benaming Duizend Eilandenrijk werd, zoals over het
algemeen bekend, ingevoerd in en na de oorlog, toen tij
dens de vele bombardementsvluchten naar Duitsland de
koers werd bepaald door het unieke landschap waar ze
overheen vlogen. In 1943 kregen wij, als opgroeiende tie
ners, te maken met het waterrijke gebied, doordat wij via
de toen hier en daar nog erg smalle Dorpsstraat naar de
ULO in Noord-Scharwoude (Dullemond) fietsten. Deze
school voor vervolgonderwijs was de enige school die
in de bezettingsjaren nog open was. Wat nu de Voor
burggracht is, was destijds een vaarweg, die de gelegen
heid bood om met de koolschuit achter de huizen van
de Dorpsstraat te komen. Veel van deze huizen hadden
een koolboet (voor de bewaarkool) achter aan het huis
vast gebouwd.
Ik herinner me, dat er bepaalde periodes in het jaar wa
ren, waarin gedeeltes van deze vaart vol lagen met dikke
kroos en flap. Ook was duidelijk te merken als de uien
weinig geld opbracht. De vaart dreef dan vol met uien,
die soms een kwalijke geur verspreidde.
Luchtfoto van Zuid-Scharwoude van noord (onder) naar zuid (boven). Uiterst links de Kooger kerk.
34
Oktober 2013
O
a
