D e i°o. Cor Oudendijk Deze rolpaal staat nog bij Warmond vlakbij de Kagerplassen (foto: Rijks dienst Monumentenzorg) Inleiding Aan de oostzijde van 't Waardje werd een bocht naar rechts aangeduid als 'de rolpaal'. Oudere mensen in Langedijk herinneren zich wel de naam maar niet meer de paal zelf. Waarschijnlijk is die al lang verdwenen. Een rolpaal is een paal die vroeger werd gebruikt als hulp middel bij het jagen van schepen. Daarbij werd het schip - bij vervoer van passagiers trekschuit genoemd - met een touw voortgetrokken door een mens of paard. De rolpalen herin neren aan de tijd dat de schepen in de kanalen bij windstilte door middel van een scheepslijn werden voortgetrokken, het zogenaamde 'jagen'. Om de schepen de bocht te kunnen la ten maken, werden aan weerszijden van de kanaalingang ijzeren rolpalen ge plaatst. De rolpalen zorgden voor een geleiding van de jaaglijn, zo dat de schepen niet in de kanaaloever terechtkwamen. De rolpalen bestonden uit een stalen con structie, met aan de boven- en onderzij de een bevestigings punt of een oog, waartussen een hou ten of stalen rol werd geplaatst. Daaraan ontleent de 'rolpaal' dan ook zijn naam. De lijn tussen de trekschuit en trekker werd bij het nemen van scherpe bochten om de rol- of draai paal gelegd. De rol draaide om zijn as, zodat de kabel van de scheepsjager er langs kon schuren. De schipper zorgde, door het geven van tegenroer, dat de boot zonder de kant te raken de bocht om kwam. In Groningen werden de rolpalen later ook gebruikt als zeilschepen op de binnenwateren niet verder konden zonder wind. De rolpaal is in Nederland een zeer zeldzame verschijning geworden, hoewel ze in de provincie Groningen nog op enke le plaatsen voorkomen. Voor zover bekend, zijn er in Noord Holland geen rolpalen meer over. In Zuid-Holland staat langs de Zijl bij de Kagerplassen nog een ijzeren rolpaal. Enkele palen leven voort in plaatsnamen. Rolpaal is de naam van twee buurtschappen. Eén in de gemeente Westland in de provincie Zuid-Holland en één in de ge meente Ooststellingwerf in de provincie Friesland. De trekschuit Een trekschuit is een historisch schip met een roefje, dat door een paard of door menselijke kracht vanaf de wal werd voortgetrokken. De trekschuit werd vooral gebruikt voor vervoer van passagiers. Het schip werd getrokken door de snikjong of jagertje. Dit trekken werd zoals ge zegd 'jagen' genoemd. Het pad waarlangs de jager liep, heette jaagpad. Dit jagen ging zeer langzaam, vaak niet sneller dan 2 a 3 km per uur. De naam Jaagweg komt nog wel voor als overblijfsel uit de tijd van de trekschuit. Langs dit pad (nu de rijweg van de Waarddijk Noord) moeten de jagers met hun paarden hebben gelopen. In de 17e en 18e eeuw waren er in Holland, Friesland en Groningen veel verbindingen die met trekschuiten wer den onderhouden. Tot de komst van de spoorwegen in de 19e eeuw was de trekschuit de meest comfortabele en re gelmatige wijze van transport tussen de steden en dorpen die met trekvaarten waren verbonden. Aan de huidige Waarddijk Noord in Oudkarspel staat nog een schuur vlak voor de bocht naar rechts richting 't Waarland. Bij deze schuur hoorde ooit een huisje dat later is verbrand. Dit huisje stond bij veel mensen bekend als 'het huisje bij de rolpaal'. Rolpaal, trekschuit en het huisje bij de rolpaal, alles is inmiddels verleden tijd. Een oude opname van de Waarddijk Noord in Oudkarspel met op de voorgrond het huisje bij de rolpaal. In de verte zijn de kerk en de molen van 't Waarland te zien. Momenteel wordt dat uitzicht door bomen belemmerd. Oktober 2008 7 ft.

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Van Otterplaat tot Groenveldsweid - Langedijk | 2008 | | pagina 8