nze doorpen vroeger
]an IJff
Inleiding
Een vraag die bij ieder van ons wel eens op zal komen
is: hoe zag het dorp waar wij nu wonen er vroeger uit?
Naar veel dingen moeten we raden want de gegevens
zijn schaars. Foto's maken zou nog geruime tijd duren.
We moeten het doen met een enkele tekening die soms
werd gemaakt door een rondtrekkende tekenaar, zoals
De Winter, Stellingwerf of Tavenier. Maar dan beperkte
het zich vaak tot een afbeelding van de kerk of het raad
huis of een ander bekend gebouw. Een echt dorpsbeeld is
hieruit moeilijk te reconstrueren.
Terug in de tijd
Wie tegenwoordig in een riante woning woont aan de
Dorpsstraat of in een nieuwbouwwijk met een prima
geasfalteerde weg en brede trottoirs, kan zich moeilijk
verplaatsen naar het jaar 1415. De oudste en enigszins
betrouwbare gegevens stammen uit dat jaar. De Lange-
dijker dorpen worden zo één voor één bekeken.
Broek
c/:/)/,ja
De gemeente Broek op Langedijk in 1869
In het bewuste jaar had Broek ongeveer 400 inwoners
en stonden er 58 haardsteden, zoals die toen werden ge
noemd. Een straatweg was er niet, nee, dat beperkte zich
tot een kleipad. Geen auto's, geen fietsen, geen straatver
lichting, geen waterleiding, geen elektra of gas. Dat zou
nog ongeveer vijfhonderd jaar duren. Het is bijna niet
voor te stellen. Voor verwarming was men aangewezen
op de open haard.
De bevolking leefde mee met de natuur, dus met het op
komen en ondergaan van de zon. De veeteelt was in die
tijd de bestaansbron. Op het lage drassige land kon men
wel vee houden. De landbouw en de akkertjes stammen
uit latere tijden.
Het snelste en beste vervoermiddel was het paard en de
daarbij behorende wagen. Veel meer was men echter in
gesteld op het vervoer per schuit, dus over het water. Dat
was er genoeg, want aan weerszijden van de Langedijk was
er een goed bevaarbare sloot. Aan de westzijde was dit de
Voorburggracht en aan de oostzijde van de dijk de Achter
burggracht. Deze waren ontstaan bij de aanleg van de dijk.
De woningen waren erg sober en bestonden uit veel hout
en paalwerk, terwijl de dakbedekking uit riet bestond.
De oppervlakte van Broek beslaat 460 HA en is samen
gesteld uit, ten oosten van de dijk, alluvisch zand en ten
westen uit zeeklei. Alluvisch zand is aangespoelde en
aangeslibde grond.
Ten oosten van de Lan-
gedijk bevond zich het
grote meer 'De Waert',
dat veel later werd
drooggelegd. Vaak
vielen er stukken land
droog zo tegen de Lan-
gedijk aan. Deze ging
men omdijken en zo
ontstonden de zoge
naamde Koogpolders.
Blijkbaar was het niet
zo aantrekkelijk om in
een Langedijker dorp
te gaan wonen, gezien
de geringe groei van
de dorpen. Zoals ver
meld was dit in 1415
voor Broek 400 inwo
ners. In het jaar 1840,
dus ruim vierhonderd
jaar later, was dit ge
groeid tot 612. Een
heel kleine groei van
ruim 200 inwoners. In
latere jaren groeide het
inwonertal wat sneller
tot een aantal van 1008
in het jaar 1882.
Iets eerder, namelijk
1870 werd er een volkstelling gehouden. Daardoor ko
men we er ook achter hoe de samenstelling van de be
volking was.
Er woonden toen 635 Nederlands Hervormden, 230
Christelijk Gereformeerden, 49 Doopsgezinden, 12
Rooms Katholieken en 2 Oud Roomsen.
26
Oktober 2008
.Sptvntrjf
St/Wlt
(fttft'flY H'tiJ
Ptfl ai I\d,Ü
/ftk
X"
unit.
D i lJ C
V 1,1 I r I I eis
f kifji Myhs,
r -'1)11
