Langedijker landlopers rond 1900
De burgemeester weet genoeg en
informeert het Armwezen dat deze
man door onwil, gemakzucht en
luiheid niet wil bijverdienen en
liever geheel ten koste van de ge
meente leeft. Hij heeft ook gehoord
dat hij erg brutaal is en zich niet
ontziet de Armenvoogden, als zij
langs de weg lopen, aan te houden
en uit te schelden.
Ja, het is een harde wereld rond
1900. Het is daarom ook niet gek
dat Arie Deugd een jaar later in 1897
door de rechtbank van Alkmaar vijf
dagen hechtenis krijgt wegens bede
len langs de straat, want is bedelen
niet het laatste redmiddel?
Toch gaat een bedelaar in de ogen
van de overheid het criminele pad
op: bedelarij is vanaf 1854 een 'wan
bedrijf' en de straffen daarvoor lo
pen behoorlijk op. Na enkele keren
is de straf al twee jaar en daarna is
steevast het vaste tarief drie jaar!
Arie Deugd komt daar niet meer aan toe, hij overlijdt in
juli 1899 op 79 - jarige leeftijd.
Door de gemeente Oudkarspel is dokter Vogelenzang
aangesteld voor de 'doodsschouw'. Hij constateert bij
Arie als doodsoorzaak: 'marasmus' ondervoeding).
Bedelen komt veel voor in de 19e eeuw
Komt dat dan alleen voor aan het einde van de 19e eeuw?
O nee! Armoede en bedelen is er na de Franse Tijd (1795
- 1813) door de hele 19e eeuw heen. Door de vele kost
bare oorlogen die Napoleon voerde is Nederland (als
Franse provincie behandeld de laatste jaren) enorm ver
armd en dat is ook in Langedijk te merken. Wat te doen
als daar nog eens een misoogst of economische crisis bij
De ongehuwde en ongeletterde
Dirk Kaan (geb. 1835) uit Noord-Scharwoude was één
van de vele bedelaars in de Rijkswerkinrichtingen
Arie Kaan (rechts) wijst zijn ouders het gesticht van Ommerschans aan
waar ook bedelende Langedijkers zaten (foto begin 1987)
komt? Wat te doen bij ziekte en hoe moeten de lichame
lijk wat zwakkeren zich zien te redden bij het zware werk
op de akkers? Voeg daarbij het gemis van sociale wetten
en mensen dreigen heel snel naar de onderkant van de
maatschappij weg te zakken.
Geen wonder dat daarom veel mensen gaan inwonen bij
familie, geen wonder dat ze lang niet altijd trouwen om
dat een gezin onderhouden onmogelijk is.
Zijn er nog andere mogelijkheden? Ja, ondersteuning krij
gen van de kerk waar je lid van bent, als daar tenminste
genoeg geld voor is. Aan het eind van de 19e eeuw is bij
voorbeeld het Diaconiebestuur van de Hervormde ge
meente in Oudkarspel door minder inkomsten niet meer
bij machte zijn lidmaten naar behoren te ondersteunen. Al
leen vanaf 40 jaar wordt er nog bedeeld en genees
kundige hulp wordt helemaal niet meer betaald.
Het Burgerlijk Armbestuur met zijn Armenvoog-
den is dan de laatste redding. Met subsidie van
de gemeente kan die de ergste gevallen helpen,
hoewel de gemeente ook mensen direct (zonder
het Armbestuur in te schakelen) ondersteunt. De
gemeente heeft bovendien zelfs een Armenhuis in
beheer, daar kunnen ook nog enkele armen in ge
plaatst worden.
Maar als al die mogelijkheden zijn uitgeput, dan
blijft er alleen nog over om weg te gaan uit Lange-
dijk en je heil ergens anders te zoeken. Dus gaan
sommigen "aan de loop" om als dagloner iets te
verdienen en anders maar wat proberen te bedelen.
Ja, Langedijk heeft niet alleen zelf last van bede
laars in deze tijd, er lopen ook bedelende Lange-
dijkers door het hele land.
Oktober 2008
23
