^en oveirge
even
b
huisje
H
Tanja Kuiper
"7*
Inleiding
Tuberculose is een ernstige, besmettelijke bacteriële in
fectieziekte, veelal veroorzaakt door Mycobacterium
tuberculosis, de tuberkelbacil. Deze bacterie is ontdekt
door Robert Koch. Door gebruik van meerdere daartoe
geschikte antibiotica tegelijk is tuberculose tegenwoordig
meestal goed te behandelen.
De tering of witte pest, zoals tuberculose ook wel werd
genoemd was toen nog ongeneeslijk en zeer besmette
lijk. Slachtoffers werden verbannen naar sanatoria op het
platteland. In de periode dat er nog geen werkzame ge
neesmiddelen bestonden tegen tuberculose ontstond de
afkorting TBC, of zelfs TB. Deze afkortingen worden ook
tegenwoordig nog wel gebruikt. Ruim een eeuw geleden
waren Cholera en TBC doodsoorzaak nummer één in Ne
derland. Frisse lucht, goed eten en vooral heel veel rust
waren de ingrediënten voor mogelijke genezing.
Dicht bijeen tegen de kou en ellende sliepen hele gezin
nen in de bedstede met de deuren dicht. De gordijnen
bleven gesloten om de kou buiten de deur te houden.
Gelucht werd er in de winter zelden. De armoede en de
omstandigheden in de werkplaatsen van verschillende
beroepsgroepen zoals sigarenmakers, diamantslijpers en
lompenwerkers maakten deze mensen tot een makkelijke
prooi voor de tuberkelbacil.
De slachtoffers werden geïsoleerd verpleegd in zogehe
ten sanatoria, in Nederland waren er verschillende. Ver
van familie en bekenden werden velen lange tijd volgens
strikte voorschriften verzorgd. Frisse lucht en veel rust
waren van het grootste belang. Lange tijd werd zelfs ge
dacht dat lezen nog een te grote inspanning was.
Zwakke stadskinderen (ook wel stadse bleekneusjes ge
heten), die werden gezien als potentiële TBC-lijders, wer
den uitgezonden naar het platteland om aan te sterken.
Het TBC-huisje van de familie Baas-Wolfswinkel ziet er nog fris uit
Omstandigheden bepalen het lot
De al genoemde Duitse medicus Robert Koch (1843-1910)
verwierf beroemdheid met de ontdekking van de oor
zaak van tuberculose in 1882 en cholera in 1883. Voor de
ontdekking van de tuberculose ontving hij in 1905 de No
belprijs voor de Fysiologie of Geneeskunde.
De ontdekkingen van dr. Koch en andere geleerden heb
ben veel betekend voor de bestrijding van TBC. Maar van
een nog groter belang blijken echter de veranderde om
standigheden, zoals de aanleg van riolering, vooruitgang
in hygiëne, betere voeding en gezonde huisvesting.
Verbannen naar het platteland, Zwitserland of de achtertuin
Tussen 1860 en 1870 werden alleen al in Nederland veertig
duizend mensen slachtoffer van de TBC. Het ergste was dat
men geen idee had hoe deze ramp bestreden kon worden.
De Industriële Revolutie had grote bevolkingsgroepen naar
de steden gelokt waar ze in armoede dicht bijeen woonden.
In de kleine woningen was de kans op besmetting groot.
Eigen TBC-huisje
De zuivere lucht en de rust in Zwitserland werden ge
zien als de optimale omstandigheden voor een TBC-lij-
der. Soms verbleven patiënten er maanden. Voor de min
der kapitaalkrachtige zieken waren er ook binnen eigen
landsgrenzen kuuroorden. Wanneer zelfs dit niet bekos
tigd kon worden werd er door het Witte Kruis een TBC-
huisje in de tuin geplaatst. De zieke verbleef er dag en
nacht en werd door een verpleegkundige verzorgd. Het
huisje was op een draaischijf gemonteerd zodat de pati
ent met de zon mee kon bewegen. Door de openslaande
deuren kon de frisse lucht en het zonlicht naar binnen.
Veel van deze huisjes zijn in de loop der tijd verdwenen,
gesloopt, als kippenhok gebruikt en zo meer. In Lange-
dijk is echter bij de familie Baas-Wolfswinkel aan de Am-
bachtsdijk een gaaf exemplaar bewaard gebleven. Het
oude huisje wordt gekoesterd.
Bron: MijnGelderland.nl
Oktober 2008
21
