oranc
1 in een kwartier
ei0
Ben Rijkes Cor Oudendijk
Inleiding
Op vrijdag 26 juni 1959 brak om tien uur 's morgens brand
uit bij de familie Rijkes in Oudkarspel. De rietgedekte
stolpboerderij, die op dat moment negenentachtig jaar
oud was, verdween in amper een kwartier uit het straat
beeld van Oudkarspel. In het volgende stukje wordt een
beeld gegeven van de stolp en de familie Rijkes vóór en
na de brand.
De stolp
De verschillende types stolpboerderijen worden on
derverdeeld in onder anderen de West-Friese stolp met
voorhuis en de Noord-Hollandse stolp. Dit laatste type
werd vaak gebouwd in de 19e eeuw. Het betreft meestal
een zuivere piramide met letterlijk huis en bedrijf onder
één dak. Was bij de West Friese stolp veelal de woning
aan de zijkant (later overigens vaak gedraaid), bij -e la
tere vormen was het woongedeelte altijd aan de straat
zijde. Naast de voordeur (die vaak niet werd gebruikt;
men ging achterom) was een enkel raam aangebracht aan
de kop van de koegang, de 'lange regel' genaamd. In het
midden gaven twee ramen licht in de kamer, terwijl een
raam links de zijkamer (de 'opkamer' genoemd) verlicht
te. Aan de achterkant bevond zich dan de ingang van de
'dars' en een achterdeur naar de koegang. De darsdeuren
waren in Langedijk niet groot en hoog zoals in oostelijk
West-Friesland. Er hoefden hier geen grote wagens met
hooi naar binnen te worden gereden. De aanvoer gebeur
de met de schuit. In het midden van de stolp, tussen de
vierkantstijlen (met de klemtoon op kant) werd het hooi
opgeslagen. Kenmerkend voor een stolp is de schoor
steen die fier midden boven uit het dak steekt. Op zol
derhoogte bevond zich een gedeelte om vlees te roken,
met tochtvrij sluitende deur.
De stolp van de familie Rijkes was gebouwd in 1870 op
de plaats van een oudere stolp. Oorspronkelijk zal er nog
het boerenbedrijf zijn uitgeoefend, maar in de tuinbouw
streek Langedijk veranderde het gebruik vaak naar een
tuinderbestemming.
Ook deze boereninrichting was omgebouwd naar een
tuinbouw- en woonbestemming. De koestal op de lange
regel, aan de noordzijde van het pand, was omgebouwd
voor bewoning. Het looppad was gang geworden en
waar de eigenlijke stallen waren, waren (slaap)kamers en
een keuken (oostkant) gerealiseerd. Grappig was dat de
voor- en achterkoes (slaapplaats op de stal) zijn blijven
bestaan. De voorkoes is als logeerslaapplaats in gebruik
gebleven terwijl de achterkoes als aardappelopslagplaats
werd gebruikt. De rest van de ruimte in het vierkant
werd samen met de korte regel (de westkant) bij de dars
getrokken en voorzien van hekken om bewaarkool op te
stapelen. Het boenhok tegen de westelijke muur is ook
blijven bestaan. Hier was naast de grote boenbak een
aanrecht en wc gemaakt. Indrukwekkend groot was in
die tijd de houten zolder van 12 bij 12 strekkende meters,
met alleen in het midden de schoorsteen. De 'dars', oor
spronkelijk bedoeld om graan te dorsen, bleef die naam
houden en werd 'kooldars' genoemd.
Achter de stolp stonden bijgebouwen uit een nog oudere
periode langs de noordgrens van het erf. Vooraan een
wagenloods met hoge deuren en aansluitend nog plaats
voor acht koeien en vier paarden.
De familie Rijkes
De 'Rijkesen' kwamen uit de Diepsmeer (zie Van Otterplaat
tot Groenveldsweid 2004) waar zij een klein arbeidershuis
bewoonden. Het gezin Rijkes bestond uit vader, moe
der en elf kinderen, waarvan er ten tijde van de brand
nog vijf thuis woonden.
Vader Dirk Rijkes, werd
als Theodorus Rijkes ge
boren op 12 sept 1891
te Oudkarspel. Moeder
Margaretha (Gré) Loos
werd geboren op 6 ok
tober 1896 te Spanbroek.
Vanaf 1908 diende zij
bij de kruidenierswin
kel annex café van Gert
Oudhuis (later de bloe
menwinkel van Piet
Kalverdijk achter Kayer's
meubelzaak).
De stolp van de familie Rijkes zoals die er uitzag voor de brand
Oktober 2007 31
O
