M hter 00 oer en d Hoc door Rien van Zuijlen 66 99 De oude en de nieuwe sluis van Broek op Langedijk De toeristen die het afgelopen seizoen aangemeerd heb ben in de haven van Broek op Langedijk hebben zich vast en zeker afgevraagd wat er met de sluis aan de hand is. Staat deze op instorten? Is het echt zo gevaarlijk er langs te lopen? De sluis is inderdaad bejaard geworden; zij bestaat precies 65 jaar. Is dat dan oud voor een sluis? Nee, natuurlijk niet. Haar voorgangster hield het immers ruim honderdenzeventig jaar uit. Over de oude sluis en de "nieuwe" sluis gaat dit verhaal; over "Moer" en "dochter" De polder Geestmerambacht, een gebied met een opper vlakte van 6600 ha en omsloten door de plaatsen St. Maarten, Schoorldam, Koedijk, Alkmaar, Sint Pancras, Broek op Langedijk, Zuid-Scharwoude, Noord-Schar- woude, Oudkarspel en Dirkshorn heeft een geschiede nis van meer dan duizend jaar en is in de loop der eeuwen ontstaan door afdamming en omdijking van stuk ken land en inpoldering van binnen- liggende meren zoals de Diepsmeer, de Kerkmeer en de Daalmeer. Het waterpeil moest beheerd worden. Stuwen, dammen, grondduikers, schuiven, molens, inlaatsluizen en schutsluizen hadden en hebben nog steeds ieder hun eigen taak daarbij. Naarmate het gebied meer ontgon nen werd, ontstond er vervoer van landbouwproducten en vee. Dit ver voer gebeurde vrijwel uitsluitend over water in allerlei schuiten, speci aal gemaakt voor hun doel. Zo waren er veepramen, koolschuiten en mod derpramen. Voor transport naar buiten de polder Geestmerambacht was men aangewezen op een overhaal of overtoom; schuiten, beladen met producten, werden over de dijk getrokken en aan de andere kant in het boezemwater gelaten. Vanzelfsprekend een inspannende en tijdro vende bezigheid! In Broek op Langedijk was zo'n overhaal van de Geest merambacht naar de ringvaart van de in 1629 ingepol derde Heerhugowaard. Deze overhaal bevond zich in de Oosterdijk en wel het deel dat ook wel Spieringbuurt genoemd werd; een naam die nog herinnert aan de spie ringvissers van Broek. Nu kennen we dat deel als de noordzijde van het havenplein nabij de Dorps straat. De schepen die aanvankelijk gebruikt werden voor het transport waren zogenaamde damlopers. Crone, Witsen en van Konijnenburg schrijven hierover: "De schepen die op Noord Holland voeren prefereren smalle bodems". Dit zal te maken gehad hebben met de vele smalle wateren. Damlopers hadden ongeveer 30 last laadvermogen.(1scheepslast =2000 k.g.)de Dam lopers die op Langedijk voeren waren waarschijn lijk kleiner.W.A.van Wintschoten schreef over de damlooper "Een klein binnenlands of eigenlijker Noordhollands Vaartuig ,dat bequaam is om over dijken en dammen en oovertoomen overgehaald te werden". In 1756 werd bij Alkmaar een sluis gebouwd in de Hoornse Vaart en vanaf dat moment waren de schepen gehouden aan de afmetingen van de sluis: 14.40 mtr lang en 3,15 mtr breed. De tjalken, pakschuiten en aakjes werden in de regel met de hand getrokken naar Alkmaar de kinderen moesten meetrek ken) omdat de zuidwester wind zeilen in die richting onmogelijk maakte. Met wat geluk kon de terugweg op de wind worden afgelegd. Z ui der dei Broek op Langedijk in 1832 tekening van de auteur Broeker sluis anno 2006 20 Oktober 2006 ~l f tonnen water patoer Geest ffl H fit Itt&itcfi t fltlW/IWifM

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Van Otterplaat tot Groenveldsweid - Langedijk | 2006 | | pagina 21