Een bijzonder instrument In de loop van de tijd heeft men deze instrumenten veel vuldig verbouwd, waardoor het originele karakter ver loren ging. Speeltafel met blik op de registers en de tractuur van de klavieren (foto Dick Barten) De orgelbouw in Gottsbüren en de Eulers Meer dan 300 jaar lang heeft men in het dorp Gottsbü ren orgels gebouwd. Zoals gebruikelijk ging het ambacht over van vader op zoon of de leerling, die met de doch ter of weduwe van de baas trouwde. Achtereenvolgens waren sinds 1625 de families Kohlen, Heeren en Euler als orgelbouwers werkzaam. Voor ons zijn van belang de gebroeders Friedrich Wilhelm en Heinrich Ludwig; zij bouwden dit orgel en kwamen in 1888 te stemmen en te controleren of alles in goede staat was. De familie Euler heeft diverse orgels voor export gebouwd. Helaas zijn door een brand alle gegevens ver nietigd. Hout was in ruime mate voorhanden. Gottsbüren ligt aan de rand van het Reinhardswald, dat een ruime hoeveelheid van het nodige dennen- en eikenhout ople vert. Tot 1910 bleven de Eulers in Gottsbüren. Volgende generaties bleven tot 1994 orgels bouwen, maar maakten geen instrumenten meer volgens de bouwwijze die nog in Broek werd toegepast. Het transport Waar haalde schipper Pielkenrood het orgel op? Net zoals bij de aanzet voor de bouw ontbreekt ook hier de documentatie. Als hij het orgel in één van de Rijn- of Ruhrhavens ophaalde, moet het per as of per trein daar heen zijn gebracht. In Gottsbüren kent men nog een verhaal over Heinrich Stübener, die zijn oom in 1856 vergezelde om met paard en wagen een Euler-orgel naar Amsterdam te brengen. Het beviel Heinrich zo goed in Amsterdam, dat hij ach terbleef en zijn oom vergeefs naar hem zocht. Heinrich werd eerst laarzenknecht in een hotel; later werd hij soldaat in het Nederlands-Indisch leger. Pas na vele jaren kwam hij met 21 kinderen terug in Hessen. Het orgel. Het instrument is voor een zeer groot gedeelte nog ori gineel. De reparaties en wijzigingen in 1946/47 en 1969 betroffen het pijpwerk van vier registers en het aanbren gen van een kantsleep waardoor het tweede manuaal drie stemmen meer verkreeg. De diagonale tractuur van het pedaal en tweede klavier (foto Dick Barten) Ook de balustrade is door de Eulers gebouwd. Men moet de situatie goed hebben opgemeten, want de grootste pijp achterin het orgel heeft slechts een paar centimeter ruimte onder het dak van de kerk. De overbrenging van toets naar pijp gebeurt mechanisch, door middel van hefboomwerking. Opmerkelijk is de diagonale tractie vanuit het tweede klavier en pedaal. Volgens Schlechta was dit een veel voorkomende bouw trant bij Euler. Monumentendag....ga eens kijken! Vanzelfsprekend kunt u het orgel horen in de kerkdien sten. Voor mensen die niet ter kerke gaan, is de monu mentendag een geschikt moment om kerk en orgel te bekijken. Bronnen: Karl Wörner - Orgelbau in Gottsbüren - Gottsbüren 1986, Arbeitsgemeinschaft Heimatgeschichte Peer Schlechta - Daten und Dokumente zur Geschichte der Heeren/Euler-Orgel in der Wallfahrtskirche zu Gottsbüren - Gottsbüren 2003, Arbeitsgemeinschaft Heimatgeschichte C.J. Balder - artikel op de website van de Nederlands Her vormde Kerk - www.nhk-bol.nl/orgel.html Oktober 2006 9

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Van Otterplaat tot Groenveldsweid - Langedijk | 2006 | | pagina 10