e
oenge tijden 111 c
e
eFTo JkeirJk in c
te
e
ec
eeuw
ha
door Cees Rutsen
Inleiding
In 't Regthuis bevinden zich twee handgeschreven docu
menten van de kerkenraad der Nederlands Hervormde
Gemeente te Zuid-Scharwoude. In een keurig handschrift
doet Ds. A.G.Reede een boekje open over de moeilijkhe
den die in het kleine en hoogstwaarschijnlijk vredige
dorp in de 19e eeuw plaatsvonden. In een dorp waar
iedereen elkaar kende en alles van elkaar wist had in 1887
een mini-opstand plaats in de kerkelijke hervormde
gemeente.
Ned.Herv.Kerk in beroering
Van ouds waren de gezinnen trouw in hun geloof. Men
las twee keer per dag uit de bijbel, ging ter catechisatie en
zondags werd goed naar dominee's preek geluisterd,
liefst twee keer per dag. Keerzijde van dit geloof in de
waarheid was, dat het de mensen onbuigzaam maakte.
Het woord was waarheid en daar viel niet mee te spotten.
Die eigenschap maakte dat kerkelijk ruzies finaal, maar
ook fataal uit de hand konden lopen.
Na de Franse revolutie begon het al te gisten, maar in
1834 barstte de bom. In Ulrum ontstond een nieuwe kerk,
bekend geworden onder de naam 'de Afscheiding'. Eerst
nog verboden en dus kregen aanhangers boetes en
gevangenisstraffen opgelegd, maar in 1839 werd bij
Koninklijk Besluit de Christelijk Afgescheiden Gemeente
erkend. Vanaf nu kreeg deze gemeente steeds meer aan
hangers van hen die de zuiverheid van de leer in de preek
misten. Dit waren de orthodoxen onder de Ned.
Hervormden.
Gevolgen in de Langedijk
Ook in Broek vond de nieuwe stro
ming aanhangers. In 1841 stichtte
men een nieuwe gemeente, zeer
tegen het zere been van burgemees
ter Jan de Boer en de Hervormde
gemeente. Na gewelddadigheden
en tegenwerking richtte men op 5
juli 1841 een request verzoekaan
de koning. Na aanvankelijke afwij
zing, gevolgd door een tweede
request, werd op 19 november 1841
bij Koninklijk Besluit de Christelijk
Afgescheiden gemeente ook in
Broek erkend.
Maar dat was nog niet alles. In die
tijd vormden Broek en Zuid-
Scharwoude één kerkelijke
gemeente. Voor beide gemeenten
had men één predikant en in 1858
stierf Ds. J.Bouritius van Lon. De
ongehuwde kandidaat S.P.Heringa
volgde hem op. De onderlinge ver
standhouding tussen beide gemeenten was echter niet zo
best. Broek was uitgesproken orthodox en Zuid-
Scharwoude helde meer en meer over naar het in
opkomst zijnde modernisme. Ds Heringa was één van die
aanhangers. Na veel geharrewar en ruzies over allerlei
zaken werd uiteindelijk besloten beide gemeenten te
scheiden, wat op 16 april 1859 bij Koninklijk Besluit werd
bekrachtigd. De vrijzinnige Ds.Heringa werd in Zuid-
Scharwoude predikant, in Broek werd dat de orthodoxe
Ds.F.Th.L.C.van Lingen.
Dr Abraham Kuyper en de doleantie
Aanvankelijk waren er in het vrijzinnige Zuid-
Scharwoude weinig aanhangers van de Afscheiding. Tot
in de jaren '80 verzet kwam tegen de kerkelijke structuur
in de Ned.Herv.Kerk in den lande onder leiding van Dr
Abraham Kuyper. Deze godgeleerde, geboren te
Maassluis op 29 oktober 1837, was een veelzijdig man.
Hij was achtereenvolgens predikant in Beesd, Utrecht en
Amsterdam, schreef ontelbare geschriften, was journalist,
wetenschapper en hoofdredacteur van het conservatieve
blad 'De Standaard'. Tevens was hij medeoprichter van
de Anti Revolutionaire Partij en later Kamerlid. In 1880
stond hij aan de wieg van de Christelijke Vrije
Universiteit te Amsterdam en was daar één van de hoog
leraren.In 1886 werden 80 kerkenraadsleden, allemaal
aanhangers van Kuyper, geschorst. Zij noemden zich
'dolerenden' en gingen tot kerkstichting over.
De Ned.~Hcrv.kerk (Koogerkerk) zoals deze er in de 19e eeuw uitzag.
De toren werd wegens bouwvalligheid in 1905 vervangen door de huidige.
32
Oktober 2002
a o o o
