Het leven van dominee Mekkers
Hij nam zijn gymnasiale studie weer op en slaagde erin
het eindexamen te behalen. In september 1890 ging hij
theologie studeren aan de Gemeentelijke Universiteit van
Amsterdam. Hij bepaalde zich niet slechts tot de theolo
gische studie, maar volgde ook colleges over vakken die
betrekking hadden op de ontwikkeling van de maat
schappij. Zijn studententijd was er niet een geweest van
plezier en genoegens. 'Integendeel,' zo schreef hij, 'het
was er een van strijd, strijd in 't gemoed, strijd naar bui
ten, strijd overal. En dat alles ten gevolge van mijn zoe
ken naar waarheid.' Naast de theologische studie boeiden
hem vooral vraagstukken op politiek terrein, in het bij
zonder de ontwikkeling van de arbeidersbeweging.
Toen hij zijn eerste preek hield in Amsterdam had hij veel
belangstelling. Zijn ouders waren echter teleurgesteld
over de inhoud omdat daar al duidelijk uit bleek dat hij
zich geheel achter de vrijzinnige richting had geplaatst.
Dominee in Zuid-Scharwoude
In mei 1894 deed Melchers zijn proponent en op 19
augustus daaropvolgend volgde zijn intrede als vrijzin
nig predikant te Zuid-Scharwoude. Kort daarvoor was hij
in het huwelijk getreden met de 22-jarige Marie Louisa
Grau, de enige dochter van een niet onbemiddelde slager
uit Amsterdam.
In de gemeente Zuid-Scharwoude beviel het Melchers
bijzonder goed. Behalve aan zijn pastorale arbeid wijdde
hij zich vooral aan de drankbestrijding in dit gebied. In
1895 had Melchers zich bij de Geheelonthoudersbond
aangesloten en is verder ook zijn hele leven geheelont
houder gebleven. Samen met de bekende dominee
N.J.C.Schermerhorn uit Nieuwe Niedorp (de rooie domi
nee), anarchist en aanhanger van de denkbeelden van
Tolstoi, streed hij tegen drankmisbruik.
In zijn eigen gemeente en op de propagandatochten door
de Kop van Noord-Holland kwam hij in aanraking met
de sociale noden van de plattelandsbevolking en werd er
diep door gegrepen. Ten einde in enige mate het hoofd te
kunnen bieden aan de slechte medische en hygiënische
toestanden, richtte hij voor de gehele Langedijk een afde
ling van het Witte Kruis op. Op 1 september 1896 sloot hij
zich aan bij de jonge Sociaal-Democratische Arbeiders
Partij (SDAP). Een ontmoeting met Pieter Jelles Troelstra,
die voor de plaatselijke kiesvereniging kwam spreken,
was de directe aanleiding tot zijn besluit. Melchers was
toen de eerste dominee die zijn intrede deed in de SDAP.
Deze duidelijke politieke positiebepaling bracht de predi
kant spoedig in moeilijkheden. Hij was er de man niet
naar om zijn mening onder stoelen of banken te steken en
de notabelen en liberale kerkenraadsleden in Zuid-
Scharwoude waren weinig ingeno
men met de politieke propaganda
van hun voorganger. Voor de
Alkmaarsche Predikanten
Vereeniging hield hij in februari
1897 een referaat onder de titel
'Wat gaan ons de sociale nooden
aan?' waarin hij zijn socialistische
ideeën ook in de kring van zijn col
lega's poneerde.
Botsing ambt en politiek
De verhoudingen met het kerkbe
stuur werden scherper toen Ds.
Melchers tijdens de verkiezingen
van 1897 in de plaatselijke liberale
kiesvereniging het program van de
SDAP ging verdedigen en hem het
woord werd ontnomen. Een sensa
tionele gebeurtenis in deze kleine
dorpsgemeenschap
Maar Melchers trok ook naar
Friesland om daar aan de verkie
zingsstrijd deel te nemen. In het
stemdistrict Tietjerksteradeel, waar
Troelstra door de SDAP kandidaat was gesteld, vervulde
hij diverse spreekbeurten en niet zonder succes.
In de kerkelijke gemeente spitste het conflict zich toe
rond de inhuldigingsfeesten in september 1898, toen
Melchers weigerde hieraan zijn medewerking te verlenen
omdat de organisatoren aan de troonsbestijging van
koningin Wilhelmina een overwegend politiek karakter
wilden geven. Na een gesprek met Troelstra in de pasto
rie in Zuid-Scharwoude, besloot hij zijn ontslag te nemen
en zich als propagandist voor de SDAP te vestigen in
Friesland.
'Wie zijn kruis niet op zich neemt en volge mij na, die kan
mijn discipel niet zijn,' zo schreef hij toen hij zijn politie
ke keuze had gedaan. Op 29 januari 1899 hield ds.
Melchers zijn afscheidspreek in een stampvolle kerk.
De pastorie van de Ned. Herv. Gemeente in Zuid-Scharwoude
aan de Voorburggracht. Nu is dit het kantoor van de firma Plaisier.
De oude kastanjes hebben alles nog overleefd.
Oktober 2002
22
