miflis Potato C
nsps
sm|Th's
IVüUti tktit A(Utl
door Cor Oudendijk
Een flink aantal Langedijkers heeft vanaf eind jaren '50
werk gevonden bij 'de Smis' of 'de Crips', zoals de zoutjes
fabrikant plaatselijk vaak wordt aangeduid. Weinigen zul
len de feitelijke oorsprong van de naam weten. Meneer
Smith heeft echt bestaan en woonde ooit in Engeland.
Franse delicatesse
Rond 1900 was Frank Smith manager bij de firma Carter,
een groothandel in kruidenierswaren in de City van Lon
den. In 1910 bracht Mr Carter, de eigenaar van de firma,
uit Frankrijk een recept mee voor een Frans hapje. Het
betrof dun gesneden schijfjes aardappel gebakken in olie.
Het idee om dit product ook in Engeland op de markt te
gaan brengen, sprak Frank Smith erg aan. Hij ging aan
het experimenteren met apparaten
om aardappelschijfjes op de juiste
dikte te krijgen. Uiteindelijk lanceer
de hij het product onder de naam
'Potato Crisps'. De zakjes werden
verkocht voor 2 shilling. Het rond
brengen gebeurde in een naar ver
houding klein gebied met paard en
wagen. Het verspreidingsgebied
bleef daardoor relatief klein waar
door het publiek geen bekendheid
kreeg met het nieuwe product.
Mr Carter bespeurde het geringe
enthousiasme bij het publiek en
wilde stoppen met de productie.
Frank Smith evenwel zag wél moge
lijkheden en startte in 1920 zijn eigen
firma. Samen met twee vrienden
bracht hij het bedrag van 10.000,-
bij elkaar en noemde de nieuwe
firma 'Smith Potato Crisps Ltd'.
Cricklewood
In het plaatsje Cricklewood werd
een oude winkel achter het 'Crown
Hotel' omgetoverd tot productie
werkplaats. Nu ging de verkoop van
crisps wel goed en in 1921 moesten
al meer fabrieken worden geopend
om aan de vraag te kunnen voldoen.
In 1922 kwam er een toevoeging aan
het zakje crisps wat wij ook nog wel
zullen herkennen: het losse blauwe
zakje zout. Dit werd al spoedig het
handelsmerk van Smith. Merkwaar
dig genoeg werd een zakje crisps
aangeprezen als een gezonde voe
ding. Er zouden zes maal zoveel
vitaminen zitten in crisps als in
POTATO CRISPS
MEDICAL OPINION
All Vitamins Retained
THEY ARE DELICIOUS
TO EAT
THEY ARE CHEAP
gekookte aardappelen. Zij waren 'worth their salt', het
zout in het zakje dus waard.
Het productieproces werd nog lang handmatig uitge
voerd. Een gasgestookte ketel verwarmde een grote tank
gevuld met notenolie. De kok hakte de aardappels in
schijfjes en gooide ze in de hete olie. Na het uitlekken ver
pakten meisjes ze vanaf een tafel in zakjes. Het handma
tige proces duurde nog tot 1939. De oorlog vertraagde
verdere ontwikkelingen.
De jaren '50
Gedurende de jaren '50 begon de automatisering ook in
de crispsverwerking toe te slaan. Ook schaalvergroting
deed haar intrede door overname van enkele concurren
ten in 1961. Deze concurrenten pro
duceerden niet alleen crisps, maar
ook noten en zoutjes. Hiermee begaf
Smith zich op een ander terrein. De
'gewone' crisps vroegen bij het
publiek om meer smaken, zodat
diverse andere soorten op de markt
kwamen. De verkoop steeg hierdoor
aanzienlijk.
In 1968 kwam een einde aan het
onafhankelijke bestaan van Smith.
Het werd overgenomen door Gener
al Mills Inc. uit de USA. Tegelijker
tijd werd de naam veranderd in
'Smiths Food Group'.
In het Verenigd Koninkrijk had
Smith in 1992 tien fabrieken staan.
De productie hiervan bedraagt 3000
kg aardappelen per uur met een uit
eindelijk resultaat van 700 kg kant
en klare crisps per uur.
Het ook in Nederland later bekende losse
zakje zout in een zakje chips
Smith in Langedijk
Begin jaren '50 kwam burgemeester
Schelhaas van Langedijk in contact
met Gerard Kistemaker, een akker
bouwer uit de Wieringermeer.
Schelhaas was samen met Rens
Brugman, directeur van de Hoorn-
sche Krediet- en Effectenbank afde
ling Schagen, risicodragend deelne
mer geworden in de NV Koelhuis
Zuiderdel. Schelhaas vond een
gemeente besturen toch heel iets
anders dan een koelhuis exploite
ren. Kistemaker trad toe tot de NV,
verlegde de activiteiten van koel
huis naar handel en nam zelf het
heft in handen.
10
Oktober 2000
"SIX TIMES THE FOOD
VALUE OF BOILED POTATOES"
This is because Smith's Crisps arc
cooked in pure vegetable oil, by a
process which not only prevents the
nutritive losses caused by ordinary
cooking, but also breaks down the
starch, thus rendering the crisps
easily digestible and non-fattening.
Id., 3d. and id. per packet
Family Tins 7Jd. and l/4d.
SMITH'S POTATO CRISPS (1929) LTD., GREAT WEST
ROAD, BRENTFORD, MIDDLESEX
says