Geen stilstaand water
Laten we niet denken dat Wieringen een stil
staand water was. Geleidelijk aan is er een ontwik
keling in gang gezet in de richting van het moder
nere leven. Weliswaar is de ruilverkaveling pas op
gang gekomen vanaf 1942, waardoor Wieringen
nog een generatie zijn kleinschalige aanzicht met
tuunwoallen tussen de kaveltjes wist te behouden,
maar de landbouwmechanisatie (al voor de eeuw
wisseling begonnen) zette al wél door tijdens de
Eerste Wereldoorlog toen de prijzen hoog waren.
Voorts waren er de afname van traditionele bin
dingen zoals de klederdracht en de rol van man
en vrouw, de fotografie, de post, de telefoon en de
telegraaf; waterleiding en gasverlichting, de eerste
rijwielen en automobielen, en de toenemende be
trokkenheid van de bevolking bij politieke, levens
beschouwelijke en sociaaleconomische kwesties.
En, niet te vergeten, de sterk toegenomen bedrij
vigheid en nering die de bevolkingsgroei teweeg
bracht, de winkeltjes en cafeetjes.
1933. Eerste bus over de Afsluitdijk.
1 Max Dendermonde, Kees Scherer, Zuiderzee, dood water, nieuw leven, Amsterdam/Brussel 1985, pg. 85.
2 Honderd jaar later, op 23 september 1954, werd zijn beeltenis - toen nog - op het sluisterrein van Den Oever onthuld
door koningin Juliana. Het is vervaardigd door de beroemde beeldhouwer Mari Andriessen: Het stelt Lely voor, staande
op de kruin van de dijk, laarzen dragend. Onder zijn linkerarm een tas. Een slip van zijn jas waait op in de wind. Sinds
2007 staat het beeld op de Afsluitdijk, bij het Monument.
3 Uit Wieringer dijkgeschiedenis, Herman Lambooij m.m.v. Willem Messchaert, Heerhugowaard/Wormer 2017
4 De oorspronkelijke tekst rept ook van de drooglegging van de Wadden en van de Lauwerszee.
5 Tot de commissieleden behoorde de in landbouwkringen invloedrijke Jan Breebaart Kzn., lid van de Zuiderzeevereni-
ging, lid van de Eerste Kamer en dijkgraaf van de Polder Waard-Nieuwland. Van de 27 leden van de commissie stemden
er 21 voor de droogmaking van met name de Wieringermeer.
6 Lely vertrok naar Suriname, waar hij tot 1905 gouverneur is en waar hij o.a. gewerkt heeft om een spoorlijn mogelijk te
maken.
7 Voorbeeld: de vissers van Elburg in het zuidoosten van de Zuiderzee die door de naderende inpolderingsplannen geen
toekomst meer zagen, lieten uit protest vier botters afzinken bij het havenhoofd van Elburg.
8 De raad bestond uit enkele andere toenmalige kopstukken: Hendrik Colijn en Pieter van Foreest, wiens voorgeslacht al
betrokken was bij 17e -eeuwse droogmakerijen als de Beemster.
9 Een deskundige als Nobelprijswinnaar Hendrik Lorentsz werd erbij gehaald om te analyseren hoe de stroming van het
water zou versnellen om uit leggen wat dat deed met de dijk. Lely kwam af en toe kijken, met prominenten als Vis
sering van De Nederlandsche Bank en Colijn, minister van financiën. Soms voer het gezelschap terug of volgde er een
tochtje per auto naar de andere kant van het eiland, waar voorbereidingen begonnen waren voor de 'grote' afsluitdijk
en de Wieringermeerdijk. Aardig is het detail dat Lely ging lopen ondanks de regen, een bus op zijn hielen, om na 40
jaar de aarde daar met eigen voeten te voelen. Drie jaar later, in 1927, werd ook de Wieringermeerdijk gedicht.
10 Uit Emiel Hakkenes, Polderkoorts, hoe de Zuiderzee verdween, Amsterdam 2017.
11 De spullen van Wilhelm (waaronder een piano en zijn motorfiets) vielen toe aan de staat, die ze schonk aan de Ge
meente Wieringen. De gemeente zat er niet op te wachten. Zodoende werd er in de pastorie aan de Akkerweg, waar
Wilhelm gedurende vijf jaar verblijf hield, een boeldag gehouden, waar veel volk op af kwam, ook van de vaste wal.
12 Dit Zuiderzeefonds wees erop dat er niet alleen behoefte bestond aan "nette huizen en goede wegen, maar ook en
vooral aan vrede in de ziel" Ook stelde het fonds twee jonge hervormde candidaat-dominees uit Groningen aan, de
studievrienden Lofvers en Boersma. Zij trokken in de zomer van 1928 naar de dijkwerkers en polderjongens in Noord
Holland. Ze begonnen een krantje voor de arbeiders dat ze de titel Land in Zicht gaven. Een titel die verwees naar het
werk, naar de stichting die hen had uitgezonden en naar het rijk van God. Het loopt geen storm. Meer succes oogstten
ze met een gezelligheidsvereniging, sport en spel als dammen. Ook richtten ze een mannenkoor op.
13 J.T.Bremer, Wiringherlant 2, Schoorl 1980, pag .165.
14 1919: 6 VDB, 1 SDAP, 1 Rooms-katholieke Staats Partij (RKSP), 1 Christelijk-historische Unie (CHU), 2 overige; 1935 5
VDB, 3 SDAP, 1 RKSP, 2 overige.
Historische Vereniging Wieringen "Op de Hoogte" 30e jaargang nr. 3 - 2018
