zonden en schade door lange jaren van verwaarlo
zing in enkele uren ongedaan te maken of te ver
helpen."10 In 1923 deed Wilhelm een officieel ver
zoek aan de Duitse regering om hem en zijn familie
te laten terugkeren. Er was geen noodzaak voor de
Nederlandse autoriteiten hem tegen te houden,
maar ruchtbaarheid eraan geven was een ander
ding. Zo kwam het dat de prins op een donkere
novemberavond langs het gat van 300 meter in de
Amsteldiepdijk naar Van Ewijcksluis voer, waar zich
enkele automobielen bevonden die hem vlot rich
ting Heimat wisten te vervoeren.11
De Commissie A
Toen honderd jaar geleden de Zuiderzeewet
van start ging, gold religie nog als de normaalste
zaak van de wereld. Ook Cornelis Lely was een re
ligieus mens. Hij was 'van een grote vroomheid
doortrokken', hoewel hij het hoegenaamd nooit
over geloof had. Hij behoorde tot de doopsgezinde
kerk, waarvan het vrijzinnige karakter aansloot bij
het intellectuele milieu waaruit hij stamde. Het was
voor hem vanzelfsprekend dat ook de arbeiders
hun geloof konden uitoefenen. Er was een 'Com
missie A', die zich bezighield met hygiëne, huisves
ting op schepen of aan de wal en ideële behoeften,
zoals godsdienst, ontspanning en dergelijke, waar
door de aantrekkelijkheid van het werk bevorderd
zou worden. De Amsteldiepdijk was al klaar toen
de Hervormde kerk in actie kwam (en iets later de
katholieken en gereformeerden) in de persoon van
Jan Rudolph Slotemaker de Bruïne, theoloog en
minister van Arbeid in het kabinet De Geer (1926
1929). Slotemaker (voorzitter) stimuleerde het zo
genaamde Zuiderzeefonds vanuit de Hervormde
kerk.12
Lely noch Slotemaker zouden er ooit aan ge
dacht hebben, maar orthodoxere varianten van
het christendom wel: vanaf 1920 waren openbaar
en bijzonder onderwijs gelijkgesteld. En dus wer
den er vanaf dat moment initiatieven ontplooid
om een katholieke school in Hippolytushoef en
(in Den Oever waar de meeste Zuiderzeewerkers
woonden) een protestants-christelijke school te
stichten.
Het stichten van beide scholen heeft tot een
felle, bittere strijd geleid tussen met name oor
spronkelijke en nieuwe Wieringers. Het verlangen
bij velen naar de 'goeie oude tijd' is er lang door
versterkt.13
4 april 1932. De voltooide school van de Vereniging
voor Christelijk Nationaal Schoolonderwijs.
De zuigkracht van de verandering
De Zuiderzeewerken en de ermee gepaard
gaande onzekerheid raakten de Wieringer samen
leving diep. Wat waren de consequenties van de
aanleg van die twee Afsluitdijken en de droogleg
ging van de Wieringermeer? Wieringen was welis
waar uit zijn isolement verlost en met het vasteland
verbonden, maar men verwachtte een toevloed
van vreemd volk, massa's arbeiders die weliswaar
bij de werken werden ondergebracht, maar die
toch het eiland bevolkten.
Huisvesting van dijkwerkers op De Haukes. Door gebrek
aan huisvesting huurden vele dijkwerkers een stukje
land van een boer om daar een keet op te bouwen.
Ten eerste veranderde er iets in het politieke
landschap. Van oorsprong waren Wieringers niet
zo geïnteresseerd in politiek. De vrijzinnige Demo
cratische Bond (VDB) paste nog het beste bij hun
sfeer van 'leven en laten leven' Door de komst van
de nieuwelingen groeide ook de interesse in de
SDAP. Er waren communisten en zelfs anarchisten.
De gemeenteraad weerspiegelt dit.14
Historische Vereniging Wieringen "Op de Hoogte" 30e jaargang nr. 3 - 2018
