Over de burgerlijke stand in Nederland, deel 2 (slot),
1797-1812 de burgerlijke stand wordt daadwerkelijk in
Nederland ingevoerd
ijp-
door Bob Gorter
De burgerlijke stand
Ver voor de invoering van de burgerlijke stand in heel Nederland een voorbeeld van een van
de allereerste akten in Nederland, uit Zeeuws-Vlaanderen. Dat gebied was tijdens de Franse over
heersing (1795-1813) meteen ingedeeld bij het departement De l'Escaut (Schelde), een Frans de
partement (provincie). Soms zijn die akten in het Frans gesteld, maar meestal zijn ze gewoon in het
Nederlands. Voor een onderzoeker van familiegeschiedenis is het heel gemakkelijk als er voorouders
zijn in die gebieden, jaren voor de rest van Nederland zijn er al akten om in te zien. De ambtenaren
konden vaak ook niet zo goed Frans. Vaak was alles in het Frans, maar zeker niet altijd. Ook op Wie-
ringen, waar soms een akte in het Frans is te vinden, in bijvoorbeeld 1812. Vaak wordt gehoord dat
dat op Wieringen helemaal niet zo was, maar de feiten zijn dus anders
De oudste akten
Men kreeg in de gebieden die in 1795 Frans waren geworden ook nog te maken met de republi
keinse kalender. Die kalender was in Frankrijk ingevoerd na de Franse Revolutie. Onze kalender was
daar afgeschaft, er was een heel ander stelsel voor in de plaats gekomen, beginnend met het jaar
I van de republiek, op 22 september 1792. De Franse Republiek bestond van 1792 (toen werd het
koningschap afgeschaft) tot 1804. Op 18 mei 1804 kroonde Napoleon zichzelf tot keizer, het begin
van het Franse keizerrijk (Empire Francais). Een akte uit 1799 is dus een akte uit de tijd van de Franse
republiek in Zeeuws-Vlaanderen, ook al is de plaats Breskens nu Nederlands. In 1795 trokken de
Franse troepen de Nederlanden binnen. Dat was het einde van de republiek der Zeven Verenigde
Nederlanden, stadhouder Willem V vluchtte naar Engeland. Zijn zoon was de latere koning Willem
Voor alle duidelijkheid en beter begrip een paar jaartallen:
1795: De Franse troepen trekken ons land binnen
1795: De Bataafse Republiek
1806: Het Koninkrijk Holland, onder koning Lodewijk Napoleon, broer van Keizer Napoleon
1810: Nederland ingelijfd door Frankrijk. Nederland wordt een deel van het Franse Keizerrijk
1813: Het Koninkrijk der Nederlanden, onder koning Willem I.
Een overlijdensakte uit 1799
In deze oude overlijdensakte van de gemeente Breskens in Zeeuws-Vlaanderen) uit het achtste
jaar, van 13 Frimaire jaar 8 (4 december 1799), stond een bijzonder gedeelte. In tegenstelling tot de
akten van Wieringen vanaf 1812 was het aangifteformulier toen al gedrukt, zodat niet alles hoefde
worden overgeschreven door de ambtenaar. Het begin ziet er zo uit:
Gedeelte van een overlijdensakte van
de gemeente Breskens van 13 Frimaire
an VIII, (13 Frimaire jaar 8), dat is in
onze tijdrekening 4 december 1799.
y' [4 december 1799]
OiVERLYDEN VAN HET //JlJlt --- JAAR.
MaM
I' van
(?verlyden.
Naamen
der
Overledene.
ACTE NS. VAN OVERLYDEN.
iflCpl&l1-
i-—
////mv*-
|j Ed E N O, 'F-tLf - Jaar.der
—Sjj^rnsche Republiek, des morgens om c a. -jiuren, vdor my t
Agent Municipaal der Commune van
verkoozen volgens de Wet van den negentienden Vendemiaire vierde Jaar tot het stellen
der Acten geschikt om te bewyzen de GeboortenHuwélyken en Ovedyden der Burgers
zyn^gecompareerd^iö het Huys djr Commun
Historische Vereniging Wieringen "Op de Hoogte" 30e jaargang nr. 1 - 2018
