uitte zich dat doormiddel van een groeiend zelf
bewustzijn onder de voorheen kleine katholieke
gemeenschap, die in de jaren '20 een groot aantal
nieuwkomers verwelkomde door toedoen van de
Zuiderzeewerken. De afstand tussen katholiek en
protestant nam hierdoor eerder toe dan af. Wierin
gen was in protestants opzicht in hoofdzaak vrij
zinnig, maar ook daarin kwam verandering door
migranten uit streken waar de kerk rechtzinnig was.
Dezen trachtten hier hun geloof op een wijze te be
lijden die hen aan 'thuis' deed denken.
Bij liberalen en vrijzinnig-protestanten stond in
dividuele vrijheid in denken en geloven centraal.
Ook in West-Friesland, ook op Wieringen. De kracht
echter van de maatschappelijke verzuiling bracht
ook hen min of meer tegen heug en meug tot een
eigen organisatie. De buitenkerkelijkheid nam na
1918 snel toe. De ontwikkeling van de radio, van
sport en van film droegen er het hunne aan bij. Het
vrijzinnige Wieringen wees de moderne tijd niet af,
maar het omarmde die, zij het ook met een waar
schuwend oog: maatschappelijke ontwrichting en
individuele ontremming lagen immers op de loer.
Hoewel Nederland neutraal bleef in de oorlog
heeft het niettemin in de nasleep ervan zijn invloed
sterk ondervonden.Vrouwen emancipeerden: wég
uit de negentiende eeuw met zijn lange rokken en
ingesnoerde tailles. In de steden het eerst en het
felst, op het platteland wat trager en kalmer. Het ei
land Wieringen lag ver af van de brandhaarden in de
wereld en hier speelden rang, stand of gender geen
grote rol. In 1919 was in Utrecht de VCJB opgericht,
de Vrijzinnig Christelijke Jongerenbond, voor jong
volwassenen van achttien tot vijfendertig jaar. Zijn
blad heette 'Groei' en veel bijdragen erin ademden
een organische, symbolische, romantische geest.
Het was min of meer in deze sfeer dat ook op Wie-
ringen de gedachte aan een vrijzinnige vrouwen
vereniging gewekt werd onder de jongere zusters
van de hervormde gemeente. Dezen zochten ook
hier een nieuwe levensstijl en vernieuwing van de
religie, en men vond herkenning in de poëzie van
Henriëtte Roland Holst-Van der Schalk.
Een hervormde vrouwenvereniging
De radio, een uitvinding die velen kon bereiken,
werd een instrument van de noodzakelijke volksop
voeding. In 1926 werd de V.PR.O. opgericht, de Vrij
zinnig Protestantse Radio Omroep. Bekende namen
in dit verband waren Nicolette Bruining en ds. E.D.
Spelberg, die zich hebben ingezet voor het eigen
vrijzinnige geluid. Veel van hun lezingen die tijdens
de uitzendingen van V.P.R.O. werden gehouden, zijn
in brochurevorm verschenen. Tijdens haar vergade
ringen haalde ook de zusterkring op Wieringen in
voor- en naoorlogse jaren regelmatig ds. Spelberg
aan, waaronder in een gebed dat een geliefde tekst
werd2. In navolging van de Doopsgezinde zusterkring
die al in 1917 was opgericht, zochten ook hervormde
vrouwen zich te organiseren. Doopsgezinden had
den al in 1911 een eerste vrouwelijke predikant, Anne
Zernike; de Nederlandse Hervormde Kerk was toen
tertijd nog bij lange na niet zo ver, al kwamen er hier
en daar, vooral in vrijzinnige kring, vrouwelijke 'hulp
predikers'3. Kerkenraden bestonden tot in de jaren '60
alleen nog uit mannen, ook die op Wieringen! Met de
Doopsgezinde zusters waren de contacten warm: re
gelmatig was men bij elkaar te gast, evenals trouwens
bij de vrijzinnige zusters van Westerland en die van
Oosterland en Den Oever. Men leefde zeer mee toen
de Doopsgezinde Vermaning op Stroe in de as werd
gelegd (6 april 1933).
- 21 -
JWIERINGE>LJ'
"Maar nu is een nieuwe stem opgeklonken
die zegt: Leven is drang omhoog, is 't worden
van God in ons, en daartoe dient dit werk;
ik drink als ik in lang niet heb gedronken
en voel mij met een nieuwe kracht omgord
en weet te bouwen aan een nieuwe kerk". 1
Uit: "Verzonken grenzen"
Gebed van ds. E.D. Spelberg, bewaard gebleven in o.m. notulen 1958-1961; het handschrift is van Nel Dekker, die leefde
van 18 april 1918 tot 28 januari 2012.
Voorbeeld (notulen September 1943): "een briefkaart van ds. Elink-Schuurman uit Den Helder, zij vraagt eenige inlich
tingen omtrent de reisgelegenheden voor de a.s. boekbesprekingen, welke zij binnenkort op Wieringen zal houden". Op
16 september komt het zo ver: van 3 tot 6 uur vindt de boekbespreking plaats. "Haar onderwerp was:"het onberaden
medelijden". Het was een prachtige middag.".
Historische Vereniging Wieringen "Op de Hoogte" 29e jaargang nr. 4 - 2017
