Een duik in het verleden en andere avonturen
door Menno Smit
In het verleden duiken doet de Historische
Vereniging Wieringen al vanaf haar oprichting,
maar dit was de eerste keer dat dit ook letterlijk
(echt) gebeurde. De najaar lezing in het Viking
schip werd namelijk verzorgd door de Texelse
hobbyduikers en broers Jack en Gerrit-Jan Bet-
sema.
Nadat voorzitter Gerard Numeijer de bijna hon
derd aanwezigen op zijn bekende wijze en op z'n
Wierings welkom had geheten kreeg eerst jongste
broer Gerrit-Jan Betsema het woord.
Ja, en met Texelaars voelt het dan meteen heel
vertrouwd. HetTessels en Wierings liggen als dia
lect heel dicht bij elkaar en veel van de scheeps
wrakken in de Waddenzee, waarover verteld werd,
liggen min of meer tussen Texel en Wieringen in en
dus ook dichtbij.
De Rede van Texel was in de zeventiende eeuw
één van de belangrijkste ankerplaatsen van de
wereld. Op goede dagen lagen hier wel honderd
schepen voor anker, te wachten om geladen of
gelost te worden. Met storm vergingen hier helaas
ook wel schepen. De locatie van een flink aantal
van deze wrakken is bekend, heel veel andere lig
gen waarschijnlijk nog verscholen onder het zand.
De gebroeders Betsema zijn lid van de Duikclub
Texel. Deze is opgericht in 1973 en heeft een eigen
boot genaamd de RP 42, een voormalig rijkspoli-
tievaartuig.
Met het vertonen van een duikfilm nam Gerrit-
Jan de bezoekers mee onder water. Mooie beelden
waarop veel te zien was. De film was opgenomen
op een dag dat het zicht onder water uitzonderlijk
goed was. Latere beelden gaven een beeld van een
'normaal'zicht in de Waddenzee dat dan slechts 50
cm tot 1 meter is. De duikers moeten dan echt op
de tast en het gevoel werken.
leder wrak heeft zo zijn eigen vondsten. Al naar
gelang wat er gevonden wordt krijgen de wrakken
een naam. Zo is er het'schervenwrak'. Zo genoemd
naar de restanten van de duizenden toen nog hele
potten die dit schip ooit vervoerde. Ook is er het
'twee kanonnen wrak'. Dit wrak kreeg haar naam
meteen na de berging van twee kanonnen uit dit
wrak. Inmiddels zijn er tien kanonnen uit het wrak
gehaald, maar om nu bij elk kanon de naam weer
te veranderen vond men te ver gaan. Andere na
men die voor zichzelf spreken zijn het'piskruiken-
wrak'en het'flessenwrak'.
Het 'palmhoutwrak' kreeg haar naam door de
vele stammetjes palmhout in en rond het wrak.
Een schilderij met daarop de restanten van het 'palm
houtwrak'. Gerrit-Jan geeft uitleg over waar bij het
wrak verschillende vondsten zijn gedaan. Op de tafel
liggen voorwerpen zoals ze die in de loop der jaren op
verschillende wrakken hebben opgedoken.
Dit wrak zou het bekendste wrak worden. Niet
door het palmhout, maar door een heel andere
vondst. In 2014 vonden de duikers van Duikclub Texel
hier een kist vol textiel. In de kist vond men onder
meer een uitzonderlijk gave japon van bijna vierhon
derd jaar oud. De rijk bewerkte en versierde japon
was vrijwel zeker van een hoge adellijke, mogelijk
zelfs koninklijke, vrouw. Ook zijn een mantel, kousen
en lijfjes van zijde met veel goud- en zilverdraad bo
ven water gekomen. Evenals tal van gebruiksvoor
werpen. Leren boekomslagen tonen in goudopdruk
het wapen van de Engelse koning Karei I (1600-1649).
Een deel van de lading van het vergane schip was
daarom vermoedelijk van de Stuarts, de Engelse Ko
ninklijke familie. Een maritieme textielvondst van dit
formaat is echt uniek in de wereld. Dankzij deze op
zienbarende vondst werden de Texelse amateurdui
kers ineens landelijk bekend. Het'palmhoutwrak'was
waarschijnlijk een middelgroot handelsschip uit on
geveer 1640. De datering is onder andere gebaseerd
op de vondst van een Jacobsstaf (een meetinstru
ment voor het bepalen van de breedte op zee), waar
het jaartal 1636 in staat gegraveerd. De textielvondst
werd ondergebracht bij Museum Kaap Skil op Texel.
"Als het thuis op de schouw staat, is het alleen leuk
voor de visite, maar in het museum heeft iedereen er
wat aan", aldus Gerrit-Jan Betsema.
Historische Vereniging Wieringen "Op de Hoogte" 28e jaargang nr.4 - 2016
