De Heidense Kapel of het Varkenshuisje
op Stroe
Het oudste historische bericht over de kerken op Wieringen staat vermeld in een lijst
van goederen die het klooster Fulda aan de Weser aan het einde van de 8e eeuw
bezat. Later wordt hiervan regelmatig melding gemaakt waarbij in de kerkenlijst van
de Domkerk te Utrecht (1395 en later) staat dat er vier kerken op het eiland zijn, te
weten in Hippolytushoef, Oosterland, Westerland en Stroe. In dit verhaal beperk ik
me tot de kerk die op Stroe stond.
DOOR HENK BRAAD
bovendien bevestigd door de Alk-
maarse magistraat en historicus
R. Paludanus in 1776 in zijn Oud
heid- en Natuurkundige Verhande
ling. Hij liet zijn vriend J.W. Caarl,
die geneesheer op Wieringen was,
de nodige opgravingen verrichten.
De muren van de kerk beston
den uit zogenaamd kistwerk, dat
wil zeggen twee dunne wanden,
waartussen steenslag, tufsteen,
vuursteen en ijzerslakken (vermeld
wordt ijzerslakken gegoten in mor
tel). De wanden waren ongeveer
90 centimeter dik, waarvan het
gietwerk ongeveer 70 centimeter
besloeg. De tufstenen hadden een
lengte van 15 tot 60 centimer en
gemiddeld 10 centimeter dik (deze
gegevens komen vrij nauwkeurig
overeen met het rapport van ar
chitect A. Mulder dat hij in 1885
maakte van de Oosterlanderkerk
en later onderzoek aan Romaanse
kerken uit de 10e en 11e eeuw).
Paludanus doet verder verslag van
opgravingen op het kerkhof van
Stroe. Er werd op een diepte van
1,40 meter aan de noordzijde een
fundering aangetroffen van kei
steentjes en enige lagen tufsteen
zonder mortel die wigsgewijs met
de brede kant naar buiten lagen.
De tufstenen waren 25 - 28 cen
timeter lang, 12,5 - 15 centimer
breed en 6 - 8 centimeter dik. Aan
de zuidzijde werd alleen de kiezel-
laag aangetroffen en aan de oost
zijde kwam tot op 15 meter uit de
De kerk op Stroe is tot Christe
lijke kerk gezegend door de Heilige
Willibrordus. Willibrord (658 - 739)
was de eerste bisschop van Utrecht.
Hij was ook de eerste Christen-zen
deling in Nederland en stichter van
de abdij Echternach. Aan hem zijn
al vroeg kerken gewijd. Niet ver van
het kerkje op Stroe bevond zich een
lager gelegen stuk land dat het Wil-
librordusdal werd genoemd. Be
schreven wordt dat het kerkje aan
de noordzijde van het eiland lag, te
midden van licht geaccidenteerde
terrein, op een ronde heuvel en
omgeven door een boomsingel
(dat moet ongeveer in het midden
van het huidige kerkhof zijn ge
weest). Er bestaan een paar afbeel
dingen die, zij het summier, iets
over de vorm van het kerkje weer
geven. Eén afbeelding werd in de
18e eeuw gemaakt door de Haagse
tekenaar en schilder P. van Cuyck.
De kerk wordt weergegeven tij
dens een hevig onweer. De andere
afbeelding wordt wel eens toege
schreven aan een zekere Tavenier,
maar dit is niet helemaal duidelijk.
Te zien is een Romaans schip met
kleine hoogzittende vensters. De
oost- en westgevel schijnen later
vernieuwd of gewijzigd te zijn en
vertonen een gezwenkte contour.
Aan de westzijde staat de toren,
gedekt door een licht bakstenen
achtzijdige spits. De kerk zou zijn
opgetrokken van tufsteen. Althans
dit wordt vermeld in Van der Aa's
Aardrijkskundige Woordenboek,
een in de vroeg 19e eeuw rede
lijk betrouwbare bron. Dit wordt
Historische Vereniging Wieringen "Op de Hoogte" 25e jaargang nr. 3 - 2013
22 -
