TERINGEN, WATER, ZAND, KLEI EN KEILEEM
- 35 -
door ing. H. van der Haven
Twee en een half miljoen jaren geleden was het noordwesten van Nederland een diep zeegebied, onge
veer 400 meter diep, zie illustratie. Dit tijdperk noemt men in de geologie het Kwartair. De aardbol
is in dat tijdperk niet rustig geweest, het klimaat wisselde als een grote golf in een voortdurende be
weging, van diepe kou naar grote warmte en terug. De stroomgebieden van rivieren in Nederland,
Duitsland, België, Frankrijk, Engeland en Scandinavië, evenals het uitschuren van Het Kanaal
tussen Frankrijk en Engeland, alsook de gletsjers uit Noord-Europa hebben de diepe zee opgevuld
met zand, klei, en keileem. In de geologie noemt men dat het pleistocene tijdperk tot ongeveer 8.000
voor Christus.
Wieringen is in de Saalien ijstijd, 150.000 jaar
geleden, door de keileemopstuwingen gevormd.
Het is wel door vele stormen met zand gladge
slepen. Daarna zijn gedurende vijfduizend jaar
de eerste berken- en dennenbossen ontstaan
op Wieringen. Vervolgens kwamen na ongeveer
5.000 jaar de eik, iep, es en els daarbij. Ook zijn
er grote tijdvakken geweest van poolwoestijn en
toendra. Na 8.000 voor Christus werd het kli
maat vochtiger en zachter waardoor uitbundige
plantengroei ontstond, in het bijzonder mos en
riet. Dit wordt het holocene tijdperk genoemd.
Uit de afstervende planten in moerasgebieden
ontstond laagveen en op hoge en drogere velden
ontstond hoogveen. De mens heeft beide soor
ten veen in de laatste 7.000 jaar leren gebruiken
als brandstof, waardoor het een energiedrager
is geworden, Niet alleen voor de leefbaarheid in
ons land, door de verwarming, maar ook voor
de ontwikkeling van de economie was turf, het
afgegraven en gedroogde veen, van belang. In
economische zin is de turf dienstig geweest in
de bronstijd in Nederland van 2000 - 800 voor
Christus en daarna de ijzertijd van 800 - 15 voor
Christus Vervolgens gedurende de periode van
15 voor Christus tot ongeveer 1900 na Christus
waarna deze is opgevolgd door het gebruik van
kolen, olie, gas en elektriciteit. De turf is voor
Nederland van groot belang geweest en de gegra
ven plassen hebben ons een prachtig landschap
en vruchtbare akkers gebracht.
Wieringen lag vele eeuwen rondom in de veen-
pakketten die door de Zuiderzee en de Wadden
zee zijn weggespoeld. Door het stijgen van het
gemiddelde zeewaterpeil konden de veenpak-
ketten niet meer tot turf worden verwerkt. De
turf moest van elders worden aangevoerd. Het
gemiddelde zeewaterpeil is in het thans ongeveer
10.000 jaar bestaande holocene tijdperk rond 60
meter gestegen tot ongeveer het NAP, het ver
loop daarvan is een bekende curve, samengesteld
uit diverse gegevens van archeologisch onder
zoek. De mens verscheen ongeveer 500.000 jaar
geleden in West-Europa, na miljoenen jaren te
hebben gewacht in het Midden-Oosten. Wij we
ten nog steeds niet zeker hoe dat zo is gekomen.
Het is daar erg vruchtbare grond, denk ook aan
de rivier de Nijl, een land, vloeiende van melk en
honing, waarom zul je dan ook weggaan naar de
toen relatief barre streken in Europa.
De opgraving van Trijntje in Hardinxveld bij
de aanleg van de Betuwespoorlijn in de jaren
1997 - 1999 heeft meer duidelijk gemaakt over
de samenleving in de prehistorie van ons land.
Zo blijkt dat langs de Maas in Zuid-Limburg,
vooral rond Stein, boerderijtjes werden gebouwd
en samenlevingen gesticht waarvan de jongelui
basis van kwartaire afzettingen
gelegen boven NAP
kustlijn circa 2,3-1,8 miljoen jaar geleden
breuk
Historische Vereniging Wieringen - "Op de Hóögte" - 23e jaargang nr. 2 - 2011
50km
