--m/
- 86 -
Hondsbosche zeewering
Ook heeft Jan een periode bij aannemer Kuiper
en Leeuwenkamp aan de Hondsbosche zeewe
ring in Petten gewerkt. Toen hij later voor Kuiper
en Leeuwenkamp in Den Helder werkte moest
hij om gezondheidsredenen helaas het steenzet-
ten opgeven.
Steenzetten (Bron: http:llwikipedia. orglwikilSteenzetten)
Steenzetten is het gebruik maken van specifieke
stenen of betonblokken voor het bouwen, verste
vigen en verzwaren van dammen, dijken en krib
ben zodat, zij bestand zijn tegen alle, maar vooral
extra hoge waterstanden en door scheepsverkeer
en wind veroorzaakte golfslag.
Alleen in Nederland ligt al circa 5 miljoen vier
kante meter zetwerk van basaltzuilen langs dij
ken en vaarwegen die ook onderhouden moeten
worden.
Basaltblokken
Steen plaatsen
met de hand
Het werk van de steen
zetter bestaat voorna
melijk uit het met de
hand plaatsen van na
tuursteen of betonele
menten op de taluds
van dijken en andere
oevers. De basaltsteen
is afkomstig uit Duits
land, deze steen wordt
meestal gewonnen in
druipgrotten bij het
plaatsje Linz. Nieuwe glooiingen worden tegen
woordig vaak bezet met betonnen elementen. De
in de fabriek vervaardigde betonnen elementen,
worden bij nieuw werk veelal mechanisch gezet.
In bochten, overgangsconstructies, opsluitingen
en trappen komt de steenzetter in 5% van de ge
vallen toch weer in beeld, omdat deze werkzaam
heden niet altijd mechanisch kunnen worden
uitgevoerd.
Gereedschap
Van oudsher gebruikt de steenzetter een stootij
zer, die wordt gebruikt voor het op hoogte zetten
van de stenen door middel van stoten of te dom-
pen. Naast het stootijzer gebruikt hij een harkje
ook wel hakje genoemd, dit gebruikt hij om de
filterlaag op hoogte te schrapen. En om de kop
van een steen te bewerken gebruikt hij een kap
hamer.
e.,.\
-Mt r-'X S& Ll
Werkzaamheden
Nadat het grondlichaam van het nieuwe dijk-
lichaam is afgewerkt en verdicht, kan de glooi
ingbekleding worden aangebracht. Op de kei-
laag wordt meestal eerst geotextiel aangebracht,
daarna wordt er een filterlaag opgeplaatst. De
filterlaag kan o.a. bestaan uit: Breuksteen, Bak
steenpuin, Fosforslakken, Mijnsteen, Staalslak-
ken of Grind.
De steenzetter plaats de glooiingelementen lood
recht op de glooiing van de dijk. Bij het plaatsen
van Basaltsteen heeft de steenzetter te maken
met verschillen in hoogte, maar ook in vorm.
Om tot een vlakke bovenlaag van de glooiing te
komen, wordt de filterlaag voor elke natuursteen
afzonderlijk plaatselijk verhoogd of verlaagd. Als
het bovenvlak van een steen grote oneffenheden
heeft, kan de steenzetter met de kaphamer schil
fers van de kop weg
hakken. De steenzet
ter zal steeds een steen
moeten uitzoeken die
goed past en goede
aansluitmogelijkheden
heeft met de volgende
nog te plaatsen stenen.
In de loop van de tijd
krijgt de steenzetter
steeds meer behendig
heid in het verplaatsen
van de zware natuur
stenen.
De steenzetter werkt
altijd in de buitenlucht. De werkzaamheden wor
den meestal op een hellend vlak uitgevoerd. De
steenzetter werkt op een zeer wisselende onder
grond, qua hellingshoek, maar ook qua stabiliteit
en effenheid. Het komt voor dat materiaal met
de hand over wisselende afstanden over moeilijk
begaanbaar terrein verzet moet worden om bij de
werkplek te komen.
Fysieke belasting
De fysieke belasting is zeer hoog bij het hand
matig zetten. De slechte hanteerbaarheid van
de zuilen, die tussen 10 en 150 kilogram wegen,
de oneffen en hellende ondergrond en het hoge
werktempo zijn de factoren die hierin de grootste
rol spellen. De steenzetter werkt altijd van bene
den naar boven, met een voorover gebogen rug
naar de helling toe. Hij rolt en kantelt de steen
tot op de plaats waar deze moet worden gezet.
Historische Vereniging Wieringen - "Op de Hoogte" - 22e jaargang nr. 3 - 2010
