c
- 14 -
Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
met het Calvinisme als godsdienst. Met de On
afhankelijkheidverklaring (Acte van Verlatinghe)
werd Filips II afgezet verklaard op grond van
zijn tirannieke bewind. Staten van Holland be
noemden Willem van Oranje tot stadhouder van
alle zeven provinciën. De nieuwe republiek zou
pas na de Vrede van Münster in 1648 internati
onaal v/orden erkend. De Zuidelijke Nederlan
den (Vlaanderen) bleven onder het bewind van
Spanje met als verplichte godsdienst het Rooms
katholicisme.
Willem van Oranje
Prins Willem van Oranje wordt in 1533 op slot
Dillenburg in Duitsland geboren als oudste zoon
van graafWillem van Nassau. Hij wordt als kind
Luthers opgevoed door zijn protestantse moeder
Juliana van Stolberg. In 1544 erft Willem van
een neef het vorstendom Orange, dat behoort tot
het Heilige Roomse Rijk, met bezittingen in de
Nederlanden en in Frankrijk. Hij mag zich dan
Prins van Oranje noemen, met goedkeuring van
Keizer Karei V, op voorwaarde dat hij een Rooms
katholieke opvoeding krijgt. De jonge prins ver
trekt naar Brussel en wordt opgevoed aan het hof
van Keizer Karei. Van 1552 tot 1555 is hij kolo
nel in diens leger. Na de troonswisseling wordt
hij lid van de door Karei V opgerichte Raad van
State, adviseurs van de regering. In 1559 wordt
hij door koning Filips II aangesteld als stadhou
der in de Nederlandse gewesten Holland, Zee
land en Utrecht. Door zijn eerste huwelijk met
Anna van Egmond, gravin van Buren, verkrijgt
hij uitgebreide bezittingen in de Lage Landen.
Na de aanstelling van de hertog van Alva als
landvoogd, organiseert Hendrik van Breder-
ode de opstand tegen Spanje. Hij krijgt hulp
van burgers en soldaten, partizanen die te
land (bosgeuzen of wilde geuzen) dan wel
te water (watergeuzen) de Spanjaarden be
strijden. Willem van Oranje kiest na lang
aarzelen de zijde van de opstandelingen.
Hij volgt graaf Brederode op als hun ver
zetsleider. Hij hoopt met militaire acties
tegen de Spanjaarden de gehele bevolking
achter zich te krijgen. In die jaren ontstaat
het geuzenlied het Wilhelmus, dat wordt
toegeschreven aan Filips van Marnix,
heer van Sint-Aldegonde, secretaris van
de prins. Oranje, graaf Brederode en an
dere hoge edelen vluchten in 1567 naar
Duitsland. De stad Emden speelt een be
langrijke rol in de geschiedenis als vluchtplaats
voor vervolgde protestanten. Vanuit zijn stamslot
Dillenburg blijft de prins de strijd steunen. Het
geuzenleger bestaat uit huurlingen, avonturiers
en vrijbuiters. De geuzenstrijd begint in Brabant
met in 1567 en 1568 veldslagen te Oosterweel en
Dalheim, beide verloren. De Slag bij Heiligerlee
wordt door de geuzen gewonnen, waarbij graaf
Adolf van Nassau sneuvelt. De Slag bij Jemmin-
gen (Jemgum) wordt ook verloren, evenals acties
in Brabant.
De Watergeuzen
In 1568 richt Lodewijk van Nassau in de mon
ding van de Eems een zeestrijdkracht op, de zo
genaamde Watergeuzen, bestaande uit 17 meren
deels kleinere schepen. De vloot zou uitgroeien
tot 50 a 60 schepen. Daarbij zes of zeven grote
van 200-300 ton, verreweg de meeste halen zelfs
de 120 ton niet. De bemanning bestaat uit 20
tot 45 man, afhankelijk van de grootte van het
schip. De leidende kern bestaat uit protestantse
ballingen die de verdrijving van Alva en daarmee
m
i /{ft/fff f/^er WU ut tfpib/c %/rince C
*59 A tyrSF.>v/». fooi
tot-i.V V 2"' fay «ys* 2rr>*y A.'
»v..v
X ht "fj*" *"yfr
J* W« V y fa
O
Kaperbrief door Willem van Oranje op 15 november 1570 verstrekt aan de
(Noord-Hollands Archief, Haarlem, foto Bob Gorter)
-1\f
-(ir-Sy
>,V 'y ,S, f,..yy
"ix i. ;i 22aJSo txSn' .2' v-v* - .4. fr
'iW frnvyS" y,/t v s
rpp i* f V 1'v, /ij/ en/fff t t Ut* fé
5>'hint -'yl t' ey jt"
A (foey fv <w/fop
C'' Tvft
Historische Vereniging Wieringen - "Op de Hoogte" - 22e jaargang nr. 1 - 2010
