- 110 -
opnieuw in eigendom. De methoden van roverij,
zoals de Vikingen die hebben uitgevoerd in Fri-
sia tussen de Lauwers en het Zwin in de negende
eeuw, zijn ontwikkeld vanuit de Kaapvaart. Karei
Martel trad in 734 op tegen de Kaapvaarders als
zeerovers in Oostergo en Westergo en ging met
zijn vloot ook eens kijken op Wieringen, omdat
het mogelijk was geworden Wieringen varende te
bereiken. Door het dichtslibben van de Middel
zee bleven er twee plaatsen bestaan vanwaar tot
in de Geuzentijd nog Kaapvaart werd uitgevoerd
namelijk Harlingen en Dokkum. Wieringen, lig
gend aan de vaarweg naar en vanaf de Zuiderzee,
was bij uitstek een geschikte plek om de Kaap
vaart te bedrijven. Er zijn daar twee berichten
over bekend, respectievelijk uit 1414 en 1446 die
ik hierna vermeld als volgt:
Uit Literatuur 4 p.55:
Rentmeester Geryd van den Zyl schrijft in 1414
(ARA reg.844):
"Eerst Pieter Ewoudt van eenre besterf te in Wierin
gen by dode Hendrick Folkert een zeerover was. Ende
mijns genadig heren lude beroeft ende haren goede
benomen hadde opten zee dair of ontfaen XXVI"
Hendrick Folkert was een zeerover. Of hij zich
ophield buiten het rechtsgebied van de Graaf
of juist niet: hij beroofde de onderdanen van de
Graaf en daarom verviel de erfenis van zijn moe
der aan de Graaf.
Uit Literatuur 5, deel II, p. 142:
"De Wieringers belagen de Deventer handelssche
pen, komend van de Oostzee. De 26e augustus 1446
werd aan de Magistraat van Deventer vanuit Hol
land bericht, dat "die van Wieringen" bezig waren
met het uitrusten van enige schepen om op zee bij
Wieringen te kruisen om Deventerse schepen, die van
de Oostzee komen, zoveel doenlijk te overmeesteren
en voor goede buit te verklaren! De Magistraat van
Deventer gaf van dit alles kennis aan de President
van de Raad in Holland en nam aan dat die Raad
de opzet van de Wieringers zou doen verdwijnen. Zelf
liet de Magistraat van Deventer ook verbodbrieven
aan de Wieringers uitgaan. Maar helaas, vóórdat die
brieven daar aangekomen waren hadden Klaas en
Jan Lonlo, reeds een schip, in Deventer thuis horende,
genomen en meegesleept. Eerst in 1449 is dit geschil
door de Raad van Holland, ten voordele van de eige
naren van het gemelde schip beslist."
Maar hoe zullen zij hun schip hebben terug ge
kregen? De Wieringers zullen het niet in Deven
ter hebben durven brengen, mogelijk hebben an
deren het in Wieringen opgehaald,wellicht onder
gewapende begeleiding en hoe zag het eruit?
Hieruit blijkt, dat het in 1446 een grotere en
meer georganiseerde omvang ging aannemen om
zelfs enige schepen uit te rusten om op zee te
gaan kruisen en vrachtschepen te overmeesteren
en schip met lading naar Wieringen te brengen!
Dat betekende oorlog met een rijke koopmans
stad als Deventer! Een onderzoek naar de juri
dische behandeling van het geroofde Deventer
schip voor het Hof van Holland kan heel interes
sante feiten opleveren. Zelf ben ik thans helaas
niet in staat dat onderzoek te verrichten.
Getuige berichten uit Literatuur 1, p.353 en 354,
dd 1609, blijkt dat Hugo de Groot een groot ge
leerde was van de Universiteit Leiden, over het
Zeerecht. Het komt neer op vrijheid van de zee
voor een ieder en een Kaaprecht alleen in oor
logsomstandigheden. Hij was ook secretaris
van de stad Rotterdam en werd gevangen gezet
in Slot Loevestein, gelegen buitendijks van de
Bommelerwaard in de kwestie van Oldenbarne-
velt versus Prins Maurits. Door eigen onderzoek
in de administratie van de stad Rotterdam, heb
ik gevonden dat zijn salaris voor en na zijn ge
vangenschap werd doorbetaald tot zijn dood, of
hij zich bevond te Parijs of in Zweden. Ook werd
pas na zijn dood een nieuwe secretaris benoemd.
Zo blijkt de Kaapvaart in de historie van Wie
ringen, door wetenschappelijke ontwikkeling van
het zeerecht en de voortgaande wereldwijde be
schaving, te zijn verdwenen.
Literatuur:
1KRONIEK VAN NEDERLAND, door Aart Aars
bergen en anderen. Uitgave Elsevier Amsterdam,
1987. ISBN 90 10 05932 4 geb. Uitgever Nico Kui
pers. NUGI641.
2. Romeinen, FRIEZEN en Franken in het hart
van Nederland onder redactie van W.A. van Es en
W.A.M. Hessing met vele redacteuren. Uitgave
Rijksdienst voor het oudheidkundig bodemonder
zoek, 1994. ISBN 90 5345 049 1 geb. NUGI6.44.
Hoofdstuk 6: Friezen,Franken en Vikingen, door
W.A. van Es, pp. 112 t/m 114.
3. Waddenland, Ministerie van Landbouw, Natuurbe
heer en Visserij, 200t. Uitgeverij Noordbroek, Leeu
warden. ISBN 90 330 1243 X CIP NUGI644
4. Wiringherlant, deel 1, door J.T.Bremer, Uitgeverij
Pirola, Schoorl, oktober 1979. ISBN 90 6455 015 8.
5. KERKELIJK EN WERELTLIJK DEVENTER,
deel I, 1732 en deel II, 1788.
Gerhard Dumbar, secretaris Stat Deventer.
Historische Vereniging Wieringen - "Op de Hoogte" - 2 le jaargang nr. 4 - 2009
