- 19 -
Deze maatjes dateren uit het eind van de ze
ventiende, of het begin van de achttiende eeuw.
Precies weten we het niet, maar dat walvisbalein
vooral rond 1700 in ons land werd gebruikt voor
het maken van lengtematen, is bekend. Van het
volgende soort kantmaatje weten we het wel pre
cies (afb. 4), want deze zijn van zilver en dus ge
keurd. Het onderste maatje, uit ongeveer 1790,
draagt de initialen C.B
en is helemaal uitge
voerd als een miniatuur
ellemaat. Het is afkom
stig uit Zeeland en werd
gebruikt door een kant
verkoper uit Middelburg.
Het andere, dat wat dik
ker is, kwam in Engeland
boven water; Er zit een
onduidelijke keur op de
zijkant onder de knop,
maar gelukkig maakte de
voormalige eigenaar het
ons gemakkelijk, zoals te
zien is op afbeelding 5.
Er staat: 'B.S. Cat, 1804'.
Het is het enige geda
teerde kantmaatje dat ik
tot dusverre ben tegengekomen. Het onderbouwt
overigens wel de veronderstelling dat dit soort
maatjes slechts gedurende een betrekkelijk korte
tijd werd gemaakt, en wel van het laatste kwart
van de achttiende eeuw tot 1820. Of'B.S.Cat'
een particuliere eigenaar, dan wel een hande
laar is geweest, is eigenlijk bij geen benadering te
zeggen. Het is zelfs on
bekend of het een man
of een vrouw was. Er is
dus in dit geval ruimte
genoeg om de fantasie
haar gang te laten gaan.
6) is gemaakt van een bijzondere houtsoort. Het
wordt 'letterhout' genoemd, omdat het een fijne
dwarse tekening vertoont, die de indruk geeft
van letters. Het is een van de hardste houtsoor
ten ter wereld en wordt daarom ook wel 'ijzer
hout' genoemd. Naast de hardheid beschikt het
ook over een enorme veerkracht. Letterhout is
om deze eigenschappen zeer geliefd bij de ma
kers van strijkstokken voor snaarinstrumenten.
De boom, die verwant is aan de
mahonieboom, groeit uiterst
langzaam. Letterhout is dan ook
altijd zeer kostbaar geweest. Het
stokje heeft parelmoeren montu
ren en een enigszins afwijkende,
fraai gedraaide, ivoren knop. Dit
stokje, gelegd naast het zilveren
stokje van 'B.5. Cat' uit 1804 (afb.
7), laat duidelijk de overeenkomst
zien tussen het bovenste blokje
van beide maten. Het zilveren
maatje is massief en heeft geen
ruimte in de knop om spelden in
op te bergen. De volgende foto
(afb. 8) laat de markering zien
van de helft van het maatje, de
achtste-el-grens met plat liggende
'V'. U kunt hier trouwens ook
goed de dwarse donkere streepjes zien, waaraan
het letterhout zijn naam ontleent. Kantmaatjes
zijn altijd vrij kostbaar geweest. Ze zijn met veel
zorg en verfijning gemaakt van de allerbeste en
kostbaarste materialen. Bovendien zijn er geen
twee hetzelfde. Mensen die dit soort lengte
maatjes verzamelen hebben een heel gespeciali
seerd verzamelgebied, waarin de
koopjes voorwaar niet voor het
oprapen liggen. Niettemin een
gebied met een hoge mate van
'kleinmaar-fijngehalte'.
Letterhout
Het volgende stokje (afb.
Bron: KUNST
ANTIEK JOURNAAL,
mei 2007
Historische VerenigingWieringen - "Op de Hoogte" - 2le jaargang nr. 1 - 2009
