FSLUITDIJK - DODENDIJK?
- 52 -
Er doen krasse verhalen de ronde over de gevech
ten die in de Tweede Wereldoorlog op en rond
de Afsluitdijk hebben plaats gevonden tijdens
de meidagen van 1940. De dijk zou in - Duits
- bloed gedrenkt zijn. Wat heeft er in die moei
lijke dagen in mei plaats gevonden en wat zou
er waar kunnen zijn van deze sterke verhalen?
Hierbij een beknopte militaire geschiedenis tot
en met 14 mei 1940.
Toen bepaald werd dat de Afsluitdijk er zou ko
men werd de Nederlandse legerleiding gecon
fronteerd met een dilemma. Enerzijds was men
verheugd dat de verdediging van de noordelijke
provincies aanzienlijk werd vergemakkelijkt door
de verbeterde transportmogelijkheden, ander
zijds vormde de aan te leggen dijk een directe
bedreiging voor zowel de stelling Den Helder als
de stelling Amsterdam.
Als een dergelijke verbindingsweg zou ontstaan,
was het vanuit militair oogpunt overduidelijk dat
een sterke verdediging van de dijk tot het ontwik
kelingsplan zou moeten behoren. Nadat het plan
voor de afsluiting van de Zuiderzee was goedge-
Overzicht van de stelling
door Edwin Hoogschagen
keurd, richtte de minister van Oorlog de "Zui-
derzeecommissie voor Defensiebelangen" op, die
door afgevaardigden van de departementen van
Oorlog, Marine en Waterstaat werd gevormd.
Al in een vroeg stadium, nog voor er sprake was
van de aanleg van de Afsluitdijk, werd er gekeken
naar de mogelijkheden om de toegang tot de Zui
derzee te beveiligen met forten langs de kust. In
1921 ontstond een ontwerp waarbij één van deze
forten bij de werkhaven van Den Oever gebouwd
zou worden. Dit was overigens al onderdeel van
een studie naar de afsluiting van de Zuiderzee.
De verdediging was hierbij echter niet gericht op
een mogelijke aanval vanaf de dijk, maar bestemd
voor de bestrijding van zeedoelen. Het uiteinde
lijke voorstel voor de inrichting van de verdedi
ging werd goedgekeurd op 29 juni 1925.
Het omvatte;
Een bruggenhoofd aan de Friese kust, be
doeld om terugtrekkende troepen op te van
gen en vijandelijke opmars te vertragen.
Een verdedigingsstelling rond de sluizen van
Kornwerderzand
Eenzelfde stelling rond de sluizen van Den
Oever
Een verdedigende stelling langs de Noord
Hollandse kust, bestemd als rugdekking
Toen de Afsluitdijk gereed was, lagen de plannen
voor de bouw van een imposante verdedigings
stelling bij Kornwerderzand klaar, bestaande uit
een zestal betonnen kazematten, de Nederlandse
benaming voor een betonnen gevechtsruimte,
afgeleid van het Spaanse "Casa de matta", wat
"huis om dood te slaan" betekent. Met het meer
in gebruik zijnde woord bunker werd in militai
re kringen een opslag- of schuilplaats bedoeld.
Eind 1932 was deze eerste linie klaar, waarna in
verschillende fases werd gewerkt aan de gehele
stelling. De stelling Kornwerderzand zou uit
eindelijk zestien werken (zowel kazematten als
bunkers) tellen. In 1934 werd de stelling opge
leverd waarna er gewerkt werd aan de inrichting.
De stelling zou geheel zelfvoorzienend zijn met
een eigen stroom en telefoonnet. Er waren ver
trekken voor de officieren en de manschappen.
Twee van de kazematten waren bewapend met
schuülur
Usselmeti
schooUveJd mitrailleur
Historische Vereniging Wieringen - "Op de Hoogte" - 19e jaargang nr. 2 - 2007
