- 55 -
Overgenomen uit: De Navorscher, jrg. 51 (1901), p. 559-560
Een geniaal sterrekundige In "De Navorscher", aflev. 718 worden door den "Nederl. Bond
van Horlogemakers" inlichtingen gevraagd omtrent eenige daarbij genoemde horlogemakers, en zulks
ten behoeve van het in wording zijnde "Museum van Tijdmeetkunde"
Omtrent die personen geene inlichtingen kunnende geven, acht ik het evenwel niet van belang ont
bloot de aandacht te vestigen op een voor enkele jaren op Wieringen overleden merkwaardigen man,
die met recht een "genie"genoemd mag worden. Zijn naam is Jan Mekken, zich noemende "Astro
nomisch en natuurkundig uurwerkmaker". Mekken genoot in zijn jeugd nagenoeg geen onderwijs en
kon slechts zeer gebrekkig schrijven, toen hij op jongen leeftijd als schaapherder fungeerde. Op heldere
avonden den sterrenhemel aanschouwende, kwam de begeerte bij hem op daarvan meer te weten. Ter
bereiking van dit doel, begeeft hij zich naar Amsterdam en koopt op een boekenuitstalling een in het
Fransch geschreven werk over de sterrekunde.
Dat hij die taal niet verstaat, is geen bezwaar. In een kort tijdsverloop maakt hij het Fransch zich
eigen en is in staat het boek te bestudeeren, en wel met zooveel succes, dat hij weldra in staat is allerlei,
zelfs de meest ingewikkelde sterrekundige berekeningen te maken. Het merkwaardige hierbij is dat
deze berekeningen niet werden verricht op de gewone, door de mannen van het vak gebezigde wijze,
doch naar een door hem zelf uitgedachte methode, die, hoewel omslachtiger, toch tot het gewenschte
doel leidde.
In de geleerde wereld was Mekken geen onbekende. Herhaaldelijk ontving hij bezoeken van binnen-
en buitenlandsche geleerden, uit verschillende landen herkomstig, waaronder professor van Hengel,
die deze bezoeken vaak herhaalde. Wat had er van dezen man kunnen worden indien de geleerde
heeren hun belangstelling een weinig verder uitbreidende, Mekken in de gelegenheid hadden gesteld
een academische opleiding te genieten!
Het was in het jaar 1856 dat wijlen mijn broeder, als waarnemend Rijksontvanger tijdelijk op Wie-
ringen verblijf houdende, met hem kennis maakte. Mekken was toen bezig met de vervaardiging
van een planetarium. Zijne werkplaats was ontoegankelijk en zelfs beschermd voor de blikken van
buiten, der eenvoudige Wieringers, als voorbehoedmaatregel tegen het vernielen van zijn werk, want
algemeen heerschte de meening dat hij met den duivel omging.
Een achttal jaren geleden had ik gelegenheid Mekken te ontmoeten, tijdens een kort bezoek dat ik aan
Wieringen bracht. In weerwil van zijn eenvoudige kleeding, gaven zijn persoonlijkheid en gesprek
ken, reeds terstond den indruk van een buitengewoon man. Op mijn vraag naar het planetarium
ontving ik ten antwoord dat het onvoltooid was gebleven en ingepakt op den zolder lag. Financieele
moeilijkheden, veroorzaakt door de vervolging van een hem vijandig gezind notaris naar ik meen
belette de voltooiing. Hij deelde mij verder mee langen tijd als tolk bij Engelsche famïlien, geheel
Europa doorreisd te hebben.
Belangstellenden kunnen op Wieringen zeker alle mogelijke inlichtingen omtrent dezen merkwaardi
gen man erlangen. Wellicht is er gelegenheid om het onvoltooide Planetarium voor het "Museum van
tijdmeetkunde" aan te koopen. Het zou daar zeker op zijn plaats en voor ondergang bewaard zijn.
Den Haag, c. th. h. engelen
Met dank aan:
de heer Adrie Warmenhoven, directeur van het Eise Eisinga Planetarium te Franeker,
mevr. T. Lont-Lont, (commissie genealogie),
mevr. E. Kloosterman-Kiela,
Tiny Hoogschagen-Metselaar voor het schrijven van het genealogische gedeelte,
J. Conijn en mevr. G. Cloots-de Haan voor het beschikbaar stellen van foto's
Historische Vereniging Wieringen - "Op de Hoogte" - 18e jaargang nr. 2 - 2006
