NLEIDING
-64-
Wieringen in de Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog is lang geleden. Sommige historici beweren dat de herdenking daardoor een ver
steend ritueel is geworden en daarmee zijn zin heeft verloren. Ook de historicus Van der Heijden uit zich in
soortgelijke termen. Hij verklaart de oorlog voorbij, want de beelden zitten niet in de hoofden van de nieuw
ste generatie. Die associëren oorlog met de Twin Towers, het verbeten gezicht van Milosevic, het zakmes van
Mohammed Atta. Bovendien wordt de Tweede Wereldoorlog herdacht vanuit het besef: dat nooit weer. Maar
sindsdien hebben we Korea en Vietnam gehad, Rwanda, Tsjetsjenië, Irak en ga zo maar door. Dus, wat
nooit meer oorlog? Heeft dat herdenken wel zin?
Anderen beweren dat de Tweede Wereldoorlog met niets vergelijkbaar is. Dat komt door de industriële vernie
tiging van 6 miljoen joden. Een gebeurtenis zo onvoorstelbaar dat de Tweede Wereldoorlog hèt referentiepunt
voor alles wat er na kwam is geworden. Van der Heijden relativeert de oorlogsgeschiedenis verder door af te
rekenen met de manier waarop het door dr. L. de Jong is beschreven: in zwart/wit, in goed of fout. Volgens
Van der Heijden kan de geschiedenis beter in grijstinten geschreven worden. Want de Nederlanders waren
geen helden. Ze wilden overleven, pasten zich aan. Men schikte zich in de overmacht van de Duitsers. Wel
bleven de meesten deze als vijand zien.
Natuurlijk waren er landgenoten die uit overtuiging hun keuze voor Duitsland hadden gemaakt. En die
gaandeweg in de gaten kregen hoe perfide het nationaal-socialisme was en daardoor zich afvroegen tot hoe
ver ze dit regime moesten blijven steunen en moreel medeverantwoordelijk worden voor jodenvervolging,
gedwongen tewerkstelling in Duitsland en toenemende terreur. De één ging daarin verder dan de ander. En
critici van Van der Heijden zagen daarin toch weer de indeling in zwart/wit. Immers, in het dagelijkse leven
van toen kon die keuze het verschil tussen dood en leven betekenen. Redenen genoeg om nog eens terug te
Op Wieringen is de Tweede Wereldoorlog nog niet voorbij. De 4 mei herdenkingen worden meer bezocht dan
ooit. Er wordt nog steeds over Wieringen in oorlogstijd gepubliceerd. Echter nooit over wat wel de achterkant
van de bevrijding wordt genoemd: de geschiedenis van de collaboratie. Dat wordt door sommigen als te pijn
lijk ervaren. Bovendien zou het on-Wierings zijn de "vuile was" buiten te hangen. Alles is vergeten en ver
geven, zelfs het zwartste schaap werd weer in de gemeenschap opgenomen. Verder stelt men dat er weliswaar
foute Wieringers waren, maar dat ze, behoudens uitzonderingen, nooit fout deden. En dan valt steeds de
naam van de Wieringer notaris Van der Speek Obreen en zijn dochter.
Waarom dan nu toch nieuwe publiciteit over zo'n heikel onderwerp. Omdat de Wieringer oorlogsgeschiedenis
niet compleet is zonder inzicht in deze verborgen achterkant. Waarom kozen sommige dorpsgenoten die
overwegend gunstig bekend stonden voor zo'n kwalijke ideologie? Binnen welke dorpsverhoudingen speelde
hun keuze zich af. En wat had die keuze tot gevolg voor de bevolking?
De Historische Vereniging vindt het ruim 60 jaar na het begin van de Tweede Wereldoorlog passend om ook
dit onderdeel van de Wieringse geschiedenis op te halen. Niet om (opnieuw) te veroordelen, maar in een
poging tot begrip. Waarom b.v. maakte notaris Obreen zijn fatale keuze.
De historie is er om van te leren. En in de jaren na 1945 hebben we gezien dat de geschiedenis zich her
haalt en opnieuw fatsoenlijke mensen voor een kwalijk systeem doet kiezen. Om gevoeligheden te vermijden
en nabestaanden niet onnodig te kwetsen wordt deze geschiedenis zoveel mogelijk beschreven vanuit de
familie Obreen, die op Wieringen niet meer voorkomt, en die in Nederland nagenoeg uitgestorven zou zijn.
Daar waar het beslist onvermijdelijk is wordt een enkele andere naam genoemd. In onze gemeenschap zou
anonimiseren geen enkele zin gehad hebben, omdat de betreffende persoon meteen herkend zou worden.
Nieuwe bronnen geven nieuwe inzichten in deze kwestie van het zwarte, witte, of grijze verleden van
Wieringen in de oorlog.
Dat notaris Obreen in zijn overspannen gedrag tot in detail zijn mededorpsgenoten beschreef, is achteraf een
gelukkige bijkomstigheid. Hierdoor hebben we nu beter inzicht in de toenmalige verhoudingen.
Het bestuur van de Historische Vereniging Wieringen
Historische Vereniging Wieringen - "Op de Hoogte" - 16e jaargang nr. 3 - 2004
