E "Bildtse keten"
In het licht van een nieuzve toekomst
door Jac Feenstra
Inleiding
Een stukje geschiedenis economie
In de eerste jaren na de eerste Wereldoorlog had de economie in de westerse wereld even een kleine
opleving gekend. Echter in het begin van de jaren twintig zag het er weer minder rooskleurig uit.
Het percentage werklozen steeg in de jaren 1920 tot 1923 van 5,8 tot 11,2 procent! De werkloos
heidsuitkeringen waren zeer laag. In 1924 werd de algemene situatie iets beter.
Het stabiliseren van de Duitse Mark was goed voor de Nederlandse economie en het bedrijfsleven
ging steeds meer investeren. Ondanks de opleving bleef de werkloosheid groot en nam de armoede
toe. Vooral in de noordelijke veengebieden waren de toestanden erbarmelijk; velen woonden er in
hutten en keten en werden geplaagd door honger en ziekte.
In de industrie werd veel geproduceerd en schiep daardoor nieuwe werkgelegenheid. Er volgde een
enorme overbesteding. Mede daardoor en door allerlei andere factoren had dit tot gevolg dat er
toch nog vrij plotseling een economische catastrofe ontstond. De grote economische depressie van
de jaren dertig had haar oorsprong in de Verenigde Staten. Amerika bekleedde tot dan een leidende
positie in de wereldeconomie. De ineenstorting van de NewYorkse effectenbeurs op donderdag 24
oktober 1929 had tot gevolg dat de economische crisis die hier op volgde zich als een olievlek over
heel de wereld uitbreidde. Het bleek later een van de diepste economische depressies die de mens
heid ooit heeft gekend.
De Nederlandse economie in de problemen
Ook Nederland ontkwam niet aan deze catastrofe. Met name de markten voor de landbouwpro
ducten stortten in. Dit had een enorme kettingreactie tot gevolg. Het ene artikel nam het andere
mee in zijn val. Vooral de veehouders en de vaak daaraan gekoppelde bedrijven kregen het slecht te
verduren en hadden moeite de eindjes aan elkaar te knopen. Steeds meer landarbeiders raakten
werkeloos en werden vaak gedwongen aan werkverschaffingobjecten deel te nemen om daar een
vaak karig loon te verdienen.
Friesland
In de provincie Friesland was het al niet veel beter. Arbeiders die min of meer jarenlang bij dezelf
de boer hadden gewerkt, werden zonder enige financiële steun in korte tijd op straat gezet. Werke
loos! Het bleek dikwijls heel moeilijk om aan ander (al of niet passend) werk te komen. De werk
verschaffing was in heel veel gevallen het enige vooruitzicht. Zoals eerder opgemerkt was het loon
karig. In veel van die gezinnen begon armoede en honger te heersen. Er moesten nieuwe wegen
worden gezocht om het financieel beter te krijgen. Maar waar? Werkverschaffing leek toch de enige
mogelijkheid. Ook deze vorm van werk leverde zeer weinig aan inkomsten op, maar was nog altijd
beter dan op straat te staan en te worden overgeleverd aan de bedelnap.
Op zoek naar een nieuwe toekomst
In de gemeente Het Bildt, in het noorden van Friesland, woonden de families Jaarsma, Schat en
De Swart. Ook zij ontkwamen niet aan de gevolgen van de economische crisis die de wereld en
daardoor ook Nederland teisterde. In het vervolg van dit verhaal zullen we deze families enigszins
volgen in hun streven een nieuwe en betere toekomst op te bouwen.
- 85 -
Historische Vereniging Wieringen - "Op de Hoogte" - 14e jaargang nr. 4 - 2002
