De Drentse veenarbeiders
De Drentse veenarbeiders waren door de nood gedwongen tot de sociale strijd. Tot begin 1900
leefden ze in het veen in vochtige, zelf gebouwde plaggenhutten, waar de t.b.c. welig tierde en
moesten, aangezien de turfwinning seizoenarbeid was, in korte tijd het jaarinkomen verdienen. Het
gehele gezin was daarbij behulpzaam. Vaak waren ze totaal afhankelijk van de zg. veenbazen die
naast de zeggenschap over het werk een winkeltje dreven waar de arbeiders gedwongen hun inko
pen moesten doen. Vaak tegen hogere prijzen. Ze maakten er schulden als de inkomsten tegenvie
len en zo werden ze de slaven van de veenbazen. De macht van deze lieden leidde soms tot
geweldsuitbarstingen, die soms tot wat betere leefomstandigheden leidden.
Na de eerste wereldoorlog nam de vraag naar turf af en ging de betekenis van turfwinning achter
uit. De veenarbeiders zochten daarop elders werk. En zo kwam een groep uit Emmercompascum
op Wieringen terecht. Eén van die Drenten was de syndicalist Teun Barelds (1909-1945), samen
met zijn vader en drie kinderen (moeder was jong gestorven aan t.b.c.). Hij was in de veenstreek
met het anarchisme in aanraking gekomen in de Vrije Groep ter plaatse, die werd geïnspireerd door
rondtrekkende propagandisten als ds. De Ligt, ds. Schermerhorn en ds. Domela Nieuwenhuis.
De anarchisten die in 1926 op
Wieringen terechtkwamen verga
derden eveneens in een Vrije
groep. Tot die groep behoorden
naast Teun Barelds Ezn. o.a. ook
Oebele Oldenburger, Rense Holt-
jer, de gebr. Ottens, Ludzerd Bos,
Roel Drenth, Alle van der Veen,
Teun Barelds Tzn., Harmen van
Houten en Piet Laros.
De Wieringer groep had alle eigen
schappen van het anarchisme: ge
weldloosheid, antimilitarisme, ge
heelonthouding (drinkende arbei-
Deze predikanten trokken zich het lot van de arbeiders aan en verkondigden, anders dan hun tradi
tionele collega's, een hemel op aarde met brood, vrijheid en zeggenschap voor iedereen door de
revolutie die het socialisme zou brengen. (Overigens lieten de kerken het in de veenstreken vaak
geheel afweten. Mede daardoor
zijn de anarchisten atheïstisch).
Onder invloed van de geschriften
(De vrije Socialist, Recht voor
allen) van Domela Nieuwenhuis
gaven losse Vrije Groepen vorm
aan een geweldloos anarchisme.
Zo groot was de verering voor
deze markante, charismatische lei
der, dat hij ook wel "Onze Ver
losser" werd genoemd. Zijn begra
fenis in 1919 was één der grootste
volksmanifestaties die er ooit ge
weest zijn.
Domela Nieuwenhuis getekend door Teun Barelds Tzn.
(Slingerweg 40)
- 52-
Historische Vereniging Wieringen - "Op de Hoogte" - 13e jaargang nx, 3 - 2001
