551
Duitsland deed dat echter zo onhandig, dat b.v. het hele advertentie-gedeelte
van "De Toekomst" uit advertenties voor Duitse hoeden bestond. Toen later
bekend werd, dat ook de Duitse staat rechtstreeks gelden ter beschikking
stelde, trokken een aantal redakteuren zich uit de leiding terug.
Meer en meer zag de grote massa echter in, dat de neutraliteitspolitiek van
de regering de beste was. De Engelse hongerblokkade werd scherp bekritiseerd.
Het Engelse controlebureau, dat moest vaststellen welke Nederlandse firma's
aan Duitsland leverden, ervoer men, speciaal in handelskringen, als uiterst
onvrij. De Engelse zwarte lijst kon hele firma's kapot maken. Ook het voorrang
verlenen van Griekenland door de Entente maakte dat hier de voorliefde voor
de Entente aardig bekoelde. Spoedig was de gedachte: de centrale mogendheden
en de Entente zijn eigenlijk even gemeen.
De Duitse onderzeebootoorlog bracht vanzelf weer een anti-Duitse stemming
teweeg.Evenwel toen spoedig daarop de Geallieerden de Nederlandse schepen
"roofden" (waarbij in elk opzicht door de schitterende huurprijs van de
Geallieerden goede zaken gedaan werden)verminderde de anti-Duitse stemming
weer enigszins.
Alleen door een systematische propagandacampagne van de Entente kon de
anti-Duitse stemming tot het eind van de oorlog in stand gehouden worden.
In Wilson zag men een internationale heldIedereen was blij, toen de
wapenstilstand-onderhandelingen begonnen, omdat men ook in Holland oorlogsmoe
was (de gevechtsbereidheid van het Hollandse leger werd gedurende de oorlog
gehandhaafd en voor de oorlogswinstmakers werden de vooruitzichten steeds
slechter)
Toen Duitsland eindelijk de wapenstilstand-voorwaarden accepteerde en bijna
het gehele militaire apparaat aan de Geallieerden overgeven moest....om op
grond van de 14 punten de Wilsonvrede te kunnen sluiten, veranderde de
stemming. Er ontstond al gauw medelijden met Duitsland.Toen kon men
plotseling ervaren, hoeveel sneller de Nederlanders de ware oorlogsdoelen
van de Entente doorzien hadden. Bijna alle kranten, met uitzondering van
De Telegraaf, die 4 jaar tegen Duitsland opgehitst had, veranderden hun
mening. Hun hartewens was een meer evenwichtige vredesovereenkomst. Voor
een Duitse overwinning waren ze bang geweest, maar een dergelijke overwinning
van de Geallieerden,nee, die zou ook geen wereldvrede brengen.
Iedereen was verbaasd over de grote naïviteit van de Duitsers, die hun hele
militaire apparaat in handen van de vijand gaven en die dan hoopten een vrede
te krijgen zoals Wilson wilde.Men erkende nu de grote diplomatieke en
psychologische handigheid van de Entente en men zag in dat de Duitsers grote
kinderen waren, die van de wereld niets begrepen.
Hoe groot het medelijden geworden was, blijkt wel duidelijk uit het feit
dat reeds na een paar weken Duitse, Oostenrijkse en Hongaarse kinderen met
vele duizenden naar hier gehaald werden om de gevolgen van de oorlogsvoeding
te boven te komen en voor die landen in ieder geval de jeugd te beschermen.
Al gauw reden veel treinen met voedsel naar Duitsland.Ook op andere manieren
werden de centrale mogendheden geholpen en zo werd het bewijs geleverd, dat
de Geallieerde propaganda slechts voorbijgaande waarde had.
Het Verdrag van Versailles werd in de Hollandse kranten wellicht scherper
bekritiseerd dan in de Duitse. En toen de Fransen het Roergebied binnen
marcheerden, was de hele pers pro-Duits en kon zelfs De Telegraaf geen
aanknopingspunt vinden om het zogenaamde recht van Frankrijk te verdedigen.
