EEN HARDE JEUGD IN HET RIJKSOPVOEDINGSGESTICHT Martin Deinum ■Ja Het Rijksopvoedingsgesticht, gezien vanaf het Kerkplein, 1892. OUDALKMAAR - 29 Naast de Grote Kerk stond ooit een groot gebouwencomplex van het soort waar je niet wilde zijn. Het ‘Huis van verbetering en opvoeding’, later omgedoopt tot ‘Rijksopvoedingsgesticht’, moest van het rechte pad afgedwaal de jongens opvoeden tot nette arbeiders. Het begon met goede bedoelingen, maar die verhinderden niet dat de praktijk later erg tegenviel. ‘Het systeem van de ijzeren vuist’ bezorgde vele jongens een harde en trieste tijd in Alkmaar. Het Rijksopvoedingsgesticht stond ten westen van de Grote Kerk, ongeveer op de plaats waar we nu het ABN AMRO gebouw aantreffen. Over het uiterlijk van het drie verdiepingen tellende gebouw is nog nooit een positief woord geschreven. Het werd ‘een naargeestig gebouw, bruin en somber, een plomp gevaarte’ genoemd, en ‘een spelonkachtige kazernekrot’. Delen ervan stamden al uit de vijftiende eeuw en hoorden bij het klooster dat hier ooit stond. Het was ook niet dat het zo’n geschikt gebouw was dat het gesticht in Alkmaar werd gevestigd. Dat was veel meer om praktische redenen: er was geen geld voor nieuwbouw en hier stond toevallig al enige jaren een oude gevangenis leeg, het Huis van Arrest. De ‘Jan Dirks, oud 12 jaren, zonder beroep, geboren en wonende te Amsterdam, bij vonnis van genoemde Rechtbank van den 5 Mei 1880, [is] vrijgesproken van het hem ten laste gelegde feit van eenvoudigen diefstal door twee personen, beneden de leeftijd van zestien jaar, samen en in vereeniging gepleegd, zonder oordeel des onderscheids, met bevel dat hij zal worden gebracht naar een verbeterhuis, tot en met zijn achttienden jaar.’ Aldus het vonnis van de rechtbank in Amsterdam. De twaalfjari ge Jan Dirks werd vrijgesproken van diefstal, maar kon evengoed de komende zes jaar gedwongen doorbrengen in het ‘Huis van verbetering en opvoeding’ in Alkmaar. Tussen 1857 en 1922 werden hier jongens heropgevoed tot brave mannen die op het rechte pad bleven. Althans, dat was de bedoeling. In 1886, toevallig het jaar waarin Jan weer vrijkwam, veranderde de naam naar ‘Rijksop voedingsgesticht’. Duizenden kinderen passeerden in de loop van vijfenzestig jaar de poorten van het gesticht. eerste directeur van het gesticht, A. Meeter, vond het zelf ook geen ideale plaats, zo midden in de stad. Zijn voorkeur ging uit naar een nieuw gebouw, ergens op het platteland met veel natuur en frisse lucht, maar van hogerhand besloot men anders en hij had het toch maar met het oude, krappe gebouw te doen. Tussen 1855 en 1857 werd het pand verbouwd om het geschikt te maken voor het ROG. In de decennia erna kwam er steeds een stuk bij tot het complex groter was dan de naastgelegen Grote Kerk. Het Alkmaarse Huis van verbetering en opvoeding was het eerste instituut in Nederland met een pedagogische instelling. In dit instituut stonden opvoeding en onder-

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Oud Alkmaar | 2022 | | pagina 3