BRUGGEN
IN ALKMAAR
Bij de Mient is aan het
eind van de 13e eeuw door
Floris V een haven gesticht.
Lucas Zimmerman
Lucas Zimmerman
verhaalt in drie artikelen
Aan de hand van een aantal
onderdeel van een studie
In dit eerste deel komt
die de komende tijd
in Oud Alkmaar worden
archeologisch onderzoek
leidend zijn geweest.
gepubliceerd, over de
geschiedenis van de
Alkmaarse bruggen binnen
de Singels.
de ontwikkeling tot
1560 aan bod, waarbij de
reconstructiekaarten op
basis van onder meer
in de tijd opvolgende kaarten
zijn de locaties verkend
en worden de bruggen
benoemd. Dit artikel is
naar de bruggen in en rond
de binnenstad van Alkmaar.
s
b. Reconstructiekaart van Alkmaar rond het jaar 1200.
c. Reconstructiekaart van Alkmaar rond het jaar 1325
16 - OUDALKMAAR
a. Reconstructietekening Grote Kerk en Hoge Huijs,
11e tot en met 17e eeuw. Alle tekeningen Peter Bitter
Met de groei van de nederzetting in onrustige tijden
ontstond de noodzaak een vestinggracht (Geestwater) te
graven. Dat gebeurde in de tweede helft van de 13e eeuw
aan de westkant van de stad. Deze gracht lag, vanaf de
Keteldoekshaven richting de Grote kerk, op de nu niet
meer herkenbare plek achter de kantoren van de
ABN-AMRO en de Bibliotheek/Stedelijk Museum. Verder
lag deze vestinggracht aan de noordkant waar nu het
Noordhollandsch Kanaal ligt. Aan de zuidkant lag
deze vestinggracht op de nu bekende plekken van de
Lindegracht en Oudegracht tot ongeveer de Ruitersteeg
en de Vijversloot (‘t Vijvertje). Aan de oostkant van de stad
lag deze vestinggracht bij de Hekelstraat en de Kooltuin4.
Dit en wat hierna volgt is te zien op de reconstructiekaart
van rond 1325 [c].
DE ONTWIKKELING VAN ALKMAAR EN HAAR
BRUGGEN TOT AAN 1560
Op de plek waar nu de Grote Sint Laurenskerk staat,
hebben meerdere, kleinere voorgangers gestaan,
waarvan de oudste vermoedelijk uit de 10e eeuw stamt.
Schuin tegenover de kerk, op de hoek van de Langestraat
en Sint Laurensstraat, waar nu het kloeke gebouw van
het Hooge Huys staat, heeft tot 1753 het oorspronkelijke
Hoge Huis gestaan, gebouwd als versterkt woonhuis.
TEKENING b. ALKMAAR 1200
Langs waar nu de Kooltuin ligt is in de 12e eeuw de
Geestmerambachtsdijk aangelegd, dit ter bescherming
van het achterliggende land. Deze dijk gaat verder naar
het noorden richting Herenstraat, langs het gebied
tussen de Frieseweg en de Hoornse Vaart en naar het
oosten langs het Luttik Oudorp richting het Heiligland.
Later rond 1200 is er een verbindingsdijk, de Koningsweg
- Koningsstraat - Dijk, aangelegd. In de Rekere vormde
een dam met spuisluis (een spuisluis is bedoeld om
overtollig binnenwater te spuien en buitenwater te keren)
de oeververbinding in deze verbindingsdijk. Verder moet
er bij de huidige Friesebrug een voorganger van het
kasteel Torenburg hebben gestaan.
TEKENING c. ALKMAAR 1325
Aan de nieuwgevormde Voormeer zijn de Zijdam en het
Luttik Oudorp herkenbaar. En bij de Mient is aan het eind
van de 13e eeuw door Floris V een haven gesticht. De stad
had toen vier bruggen met een poort en twee bruggen
met een sluis.
BRUG MET POORT
- brug met de Geesterpoort bij de Gasthuisstraat over de
Vestgracht,
- Wagenaarsbrug met de Kennemerpoort over de
Oudegracht bij de Koorstraat,
- Sint Pieterspoort met brug over de Vestgracht (nu het
Noordhollandsch Kanaal) bij de Pieterstraat
- Torenburgbrug met poort over de Kooltuin bij de Dijk.
BRUG MET SLUIS
- over de Rekere (Mient Kaarsenmakersgracht), de
Dijkbrug bij de Peperstraat,
- Bokkesluis bij de kanaalkade.
TEKENING a. ALKMAAR 11-17E EEUW
Beide gebouwen uit de middeleeuwen zouden elk zijn
omgeven door een gracht. Die grachten waren met
elkaar verbonden, zo blijkt uit de verschillende
opgravingen 1,2 [b]. Er zullen zeker een of meerdere
bruggen hebben gelegen om vanaf de kerk en het
woongebouw elkaar of de rest van het dorp te bereiken.
Daarvan zijn tot nu nog geen resten gevonden. Op die
locatie moet echter wel een van de eerste bruggen van
het dorp hebben gelegen. Andere bruggen die zeker al
eerder aanwezig waren, waren wellicht primitiever. Zoals
een plank of boomstam over een kreek of sloot voor de
boer om bij zijn boerderij of akker te komen.
Meer naar het oosten bij de Houttil kwamen verschillen
de veenrivieren tezamen die van belang zijn geweest voor
de verdere ontwikkeling van Alkmaar en bij het ontstaan
van bruggen. De rivieren zijn de Rekere vanuit het
noorden, de Die vanuit het zuiden als uitloper van het IJ
en het Zeglis uit het oosten vanaf de Schermeer. Op de
reconstructiekaart van rond 1200 3 [a] is dat weergegeven.
K
i'. B
iff
