ERASMUS
I
Vande Vrye-wil
Jl
Elan
werk' zoals brochures, programma's, aankondigingen,
reclamemateriaal en andere, vluchtige documenten die
veel informatie geven over winkels, bedrijven en vereni
gingen en die niet door andere bibliotheken worden
bewaard.
En in al deze collecties zijn bijzondere boeken te vinden.
Het zijn er te veel om op te noemen, maar hier volgen
een paar voorbeelden. De Librije bevat prachtig geïllus
treerde zestiende-eeuwse folianten zoals het Latijnse
boek over planten en kruiden van Dodonaeus, in 1583
door Christoffel Plantijn in Antwerpen gedrukt. Uit de
Alkmaarse Grote Sint Laurenskerk afkomstig is een
kanselbijbel uit 1663 - 17 kilo zwaar - met daarin zes
kaarten, van onder meer de wereld, het Beloofde Land en
van Jeruzalem, alles prachtig ingekleurd en versierd met
bladgoud door een zeventiende-eeuwse kunstenaar. 2
Maar ook een klein, nogal onooglijk boekje kan opmerke
lijk zijn. In 1669 drukte Pieter de Wees, 'Boeck-drucker in
de Lange-straet, in de Vinder van de Druck-konst' een
boekje met de titel Vande vrye-wil. Hij drukte het voor
boekverkoper Van der Laen. De tekst werd al in 1524
geschreven door Erasmus en in de jaren daarna in vele
edities uitgegeven. Van de Alkmaarse uitgave, 9 bij 14 cm,
met een portret van Erasmus op de titelpagina, zijn maar
enkele exemplaren in andere bibliotheken aanwezig.
Erasmus' Vande Vrye-wil, Alkmaar, 1669
ROTTERDAM,
itrjrn
D.MARTINUS Luther.
©m tlöftDfn ©;urti ban bttle
ten Btcnitfotfcjj arfujiïtct.
t'A L C K M A E R,
Voor Fitter Picltr/z. vander Latrs,
op de Lett, in't fcacr i 669.
"Vinive
mvmnm
lArtttrnata
-*rrra
Calne Sl
"VSW.rLuIHiorflfcw
Mclitcna
Fragment van een kaart in de kanselbijbel uit de Alkmaar
se Grote Sint Laurenskerk, gedrukt in 1663. Het Paradijs ligt
bij de stad Babel.
Uit 1649 is de eerste editie van Leeghwaters Kleyne
chronycke van Graft en de Ryp. Jan Adriaensz.
Leeghwater werd vooral bekend door zijn in 1641
verschenen Haerlemmer-meerboeck waarin hij pleitte
voor drooglegging van dit 'groot, bederfelijk en schadelijk
water'. Daarnaast schreef hij een kroniekje over Graft en
De Rijp, waarin hij ook gebeurtenissen uit zijn leven
vermeldt. De eerste druk verscheen in 1649, het enige
bekende exemplaar bevindt zich in het Regionaal Archief
Alkmaar. Leeghwater maakte zelf de tekeningen
waarnaar de prenten werden vervaardigd die in het
boekje zijn afgedrukt. Deze eerste uitgave is alleen bij
het Regionaal Archief Alkmaar aanwezig.
Ook de allereerste Alkmaarsche Courant van 1 januari
1799 wordt bewaard. Deze krant is de opvolger van de
Noordhollandsche Courant waarvan de eerste editie op
6 december 1796 verscheen. De Alkmaarsche Courant is
compleet aanwezig, tot en met de krant van vandaag, en
is inmiddels gedigitaliseerd tot en met 1960.
Maar ook voor recente uitgaven kan men in de biblio
theek terecht. Zo zijn in de studiezaal indrukwekkende
atlassen aanwezig zoals Atlas De Wit, stedenatlas van de
lage Landen, een heruitgave uit 2012 van de 'Google
Earth' van de zeventiende eeuw. Frederick de Wit
vervaardigde in 1698 deze atlas met plattegronden van
alle Nederlandse steden. Hij gebruikte koperplaten van
62 - OUDALKMAAR
Het bibliotheekdepot
kaartmakers zoals Willem Jansz Blaeu en paste ze hier en
daar aan. Op de plattegrond van Alkmaar zijn alle huizen,
tuinen, singels en omliggende landerijen gedetailleerd
weergegeven. Andere belangrijke atlassen zijn de
Historische streekatlas NL (Zwolle, 2019-2020) en
Bosatlassen zoals de Bosatlas van de Tweede Wereld
oorlog (Amsterdam, 2020) en de Bosatlas van het
cultureel erfgoed (Groningen, 2014). De aanwinstenlijsten
op de website van het Regionaal Archief geven een goed
overzicht van wat er het laatste jaar aan de collectie is
toegevoegd. 3
DE GEBRUIKERS
Niet alleen de collectie is divers, ook de gebruikers en
hun interesses zijn zeer gevarieerd. Genealogen, historici,
scholieren, studenten, promovendi en inwoners die op
zoek zijn naar informatie over de geschiedenis van de
omgeving vinden hun weg naar de archieven, de beeld
collectie en de bibliotheek. Elk onderzoek begint met
de vraag: "Wat is er al over dit onderwerp geschreven?"
Niet alles is op internet te vinden, een bezoek aan de
bibliotheek kan daarom heel behulpzaam zijn.
Genealogen vormen de grootste groep van bezoekers
van het Regionaal Archief. Zij pluizen de archieven uit
van burgerlijke stand, bevolkingsregisters en kerkelijke
doop-, trouw- en begraafboeken, op zoek naar hun
voorouders. Menig genealoog verwerkt zijn stamboom in
een mooie publicatie. Een beschrijving van de sociale,
economische of politieke omstandigheden waarin de
voorouders leefden maakt zo'n boek natuurlijk extra
interessant. Deze achtergronden kan de genealoog
vinden in de bibliotheek. Anderen raadplegen voor hun
De studiezaal
onderzoek of scriptie een gemeente-, familie- of bedrijfs
archief. Ook hierbij kan achtergrondinformatie over de
tijd waarin de mensen leefden gevonden worden in de
literatuur.
De bibliotheekcollectie zelf kan ook het onderwerp van
onderzoek zijn. Zo bestudeerden studenten Boekweten
schap van de Universiteit van Amsterdam alle boeken uit
de Alkmaarse Stadslibrije. Dat resulteerde in verschillen
de afstudeerscripties en in 2019 in het boek Kennis is
pracht. Ook de pastoorsbibliotheek van de Cornelius-
parochie Limmen die bij het Archief wordt bewaard is
door een student onderzocht. Hieruit kwam een mooie
afstudeerscriptie voort. 4 Andere bezoekers komen voor
dat ene speciale boek dat niet in een andere bibliotheek
in de buurt of op internet te vinden is. Of om een van de
vele tijdschriften in te zien. En, last but not least, zijn er
de medewerkers van het Regionaal Archief die de
bibliotheek gebruiken voor hun werk, hun onderzoek en
voor hun publicaties zoals de wekelijkse rubriek Dat was
toen in de Alkmaarsche Courant.
STUDIEZAAL EN DEPOT
De bezoeker wordt ontvangen in de ruime studiezaal,
een samenvoeging van twee voormalige schoollokalen.
Daar staat een klein deel van de bibliotheekcollectie
waarin de bezoeker zelf al veel informatie kan vinden.
Boeken over de dorpen en steden uit de regio staan bij
elkaar in het midden van de studiezaal in de 'Regionale
collectie'. In de kasten langs de wanden zijn boeken over
de geschiedenis van Noord-Holland en Nederland te
vinden. Daarnaast zijn er naslagwerken, woordenboeken,
OUDALKMAAR - 63
