ItTTtUClVVITlfii
NIEUW LEERZAAM
0
De pastoorsbibliotheek Limmen
De Kluitman-collectie
Ten geschenke voor vlijtige kinderen.
MET GEKLEURDE PLAATJES.
Te Dordrecht) bij J. ZEIDES.
Leesboekje (gedrukt in 1835) van Pieter Bruin, in 1861 leerling van de lagere school te Noordeinde
Ook de algemene geschiedenis van Nederland is
vertegenwoordigd, evenals onderwerpen die belangrijk
zijn bij historisch onderzoek, zoals cartografie, genealogie,
naamkunde, paleografie en topografie. De bibliotheek
bevat zo'n 60.000 banden, tezamen anderhalve kilometer,
en groeit nog steeds door aankopen en schenkingen.
Al met al bevat de bibliotheek een zeer gevarieerde
collectie boeken en andere documenten over uiteen
lopende onderwerpen, variërend van een kostbare
vijftiende-eeuwse bijbel en een gedicht van Johannes
Murmellius uit 1513 tot recent verschenen boeken over de
martelaren van Alkmaar, de bloembollencultuur in
Limmen en de opstand van de Georgiërs op Texel. In het
gebied dat omschreven kan worden als 'Noord-Holland
boven het IJ' is de bibliotheek van het Regionaal Archief
Alkmaar de enige met zo'n uitgebreide collectie boeken,
kranten en tijdschriften over de gemeenten die zijn
aangesloten bij het Regionaal Archief.
DE ALKMAARSE OORSPRONG
Het oudste bezit van de bibliotheek is de Alkmaarse
Stadslibrije. Met het woord librije - liber is Latijn voor
boek - wordt een middeleeuwse of zestiende-eeuwse
bibliotheek aangeduid die meestal eigendom was van
een kerk, klooster of stad. De Librije van Alkmaar bevat
334 boeken waarvan het grootste deel in de zestiende
eeuw is gedrukt, plus enkele vijftiende- en zestien
de-eeuwse handschriften. De boeken, met onderwerpen
als theologie, geschiedenis, rechtswetenschap, genees
kunde en klassieke literatuur zijn van de zestiende tot de
achttiende eeuw bijeengebracht door Alkmaarse
stadsbestuurders en rectoren van de Latijnse School.
Bijna alle boeken zijn geschreven in het Latijn, enkele in
het Nederlands of in andere talen zoals Grieks.
In de afgelopen eeuwen was de Librije op verschillende
plaatsen in Alkmaar gevestigd. Oorspronkelijk bevond
de Librije zich in een speciale ruimte boven het zuider
portaal van de Grote Sint Laurenskerk. In de negentiende
eeuw werden de boeken overgebracht naar het stadhuis,
vervolgens naar het Stedelijk Museum, daarna naar het
Gemeentearchief aan de Oudegracht en uiteindelijk
vonden ze in 2010 hun plek in het Regionaal Archief
Alkmaar. Het prachtig geïllustreerde boek Kennis is pracht:
de Alkmaarse Librije 1 bevat een uitgebreid overzicht
van de geschiedenis van de Librije en een beschrijving
van alle daarin ondergebrachte boeken en hun auteurs.
Een andere collectie die aan de basis van de bibliotheek
staat is de verzameling van de 8 October Vereeniging
Alkmaar Ontzet opgericht in 1861. In 1875 werd achter
het Alkmaarse stadhuis aan de Breedstraat het Stedelijk
Museum geopend. Hierin werd de verzameling van de
Alkmaarse Ontzetvereniging ondergebracht. In de
commissie van toezicht zat onder anderen C.W. Bruinvis
die de dagelijkse leiding van het museum op zich nam.
Op 15 februari 1900 werd Bruinvis benoemd tot onbezol
digd gemeentearchivaris, conservator van het Stedelijk
Museum en bibliothecaris. Tot 1968 waren Stedelijk
60 - OUDALKMAAR
Museum en Gemeentearchief Alkmaar gecombineerd, in
dat jaar werd de organisatie gesplitst. Het Gemeentear
chief was twee jaar eerder verhuisd naar de Oudegracht.
In de jaren die volgden sloten omliggende gemeenten
zich aan bij het Gemeentearchief Alkmaar. Als eerste
Koedijk, Oudorp en Sint Pancras in de jaren zeventig,
als laatste Texel in 2015. Daarmee was het werkgebied,
grenzend aan de regio's van het Westfries Archief in
Hoorn, het Waterlands Archief in Purmerend en het
Noord-Hollands Archief in Haarlem voltooid.
De geleidelijke aansluiting van de omliggende gemeen
ten bij het Archief betekende ook een uitbreiding van de
bibliotheekcollectie met publicaties over deze gemeenten.
Zo ontwikkelde de oorspronkelijk Alkmaarse bibliotheek
zich van een gemeentelijke collectie naar een biblio
theek voor het hele werkgebied. Twee verhuizingen
volgden nog: in 1992 naar de Hertog Aalbrechtweg en
in 2010 naar de Bergerweg. In de nieuwe depots achter
de gerenoveerde ambachtsschool bevinden zich nu de
archieven, de beeldcollectie en de bibliotheek.
EEN BIJZONDERE COLLECTIE
De bibliotheek is voor een belangrijk deel gevormd door
schenkingen. Daarnaast groeit de bibliotheek door het
aankopen van publicaties bij boekhandel of uitgeverij,
op veilingen en bij antiquariaten. In het verleden werden
soms grote collecties boeken geschonken. Enkele
voorbeelden daarvan zijn de boeken van P.A. de Lange,
tijdens de oorlogsjaren voorzitter van de vereniging
Oud Alkmaar, de Werken uitgegeven door de Linschoten-
Vereeniging - een serie boeken over ontdekkingsreizen -,
de bibliotheek van het Alkmaarse Genootschap Physica,
bijbels en andere werken geschonken door kerkgenoot
schappen, en boeken en krantencollecties afkomstig van
gemeenten en historische verenigingen.
Andere bijzondere collecties werden in bewaring
gegeven, zoals de pastoorsbibliotheken van de parochies
Akersloot, Heiloo en Limmen, met boeken die vanaf de
zeventiende eeuw door de opeenvolgende priesters zijn
bijeengebracht, en boeken en tijdschriften afkomstig uit
het voormalige Museum voor de Bloembollenteelt in
Limmen.
Een blikvanger bij rondleidingen door de depots is
steevast de Kluitman-collectie. Het grootste deel van de
ruim 2.300 kinderboeken van de Alkmaarse uitgeverij
Kluitman uit de periode 1870-1980 is in de loop der tijd
geschonken door bezoekers.
Andere voorbeelden van belangrijke collecties zijn de
almanakken waaronder een Enkhuizer Almanak voor het
jaar 1701, de negentiende-eeuwse schoolboekjes van
schoolkinderen uit de regio, de collectie oude drukken
waaronder een uitgave uit 1518 van de oudst bekende
Alkmaarse drukker, adresboeken van de verschillende
plaatsen, de vele genealogieën van families uit het
werkgebied en de ruim honderd lopende tijdschrift
abonnementen waaronder zowel de bladen van de
historische verenigingen (zoals de Historische Vereniging
Alkmaar) als algemene historische tijdschriften. En
specifiek voor een archiefbibliotheek is het 'klein druk-
OUDALKMAAR
