De Duitsers zoeken
'meneer Van Klaveren',
ook wel de schuilnaam van
Martinus
Martinus Niele speelt een
grote rol in het Alkmaarse
verzet
De Duitsers zoeken 'meneer Van Klaveren', ook wel de
schuilnaam van Martinus. Deze naam zijn de Duitsers al
vaker tegengekomen. Ze weten dat het een Alkmaarse
man is die een lange regenjas draagt en een bolhoed.
Hij wordt overal gezien. Bij onderduikadressen en verzets
groepen in Noord-Holland. De Duitsers vermoeden zelfs
dat hij te maken heeft met een aantal overvallen.
Die avond besluit het gezin onder te duiken. De adressen
waren al geregeld, in de hoop ze nooit nodig te hebben,
maar nu is het moment toch gekomen. Midden in de
nacht worden de kinderen op fietsen, in auto's en met
paard en wagen opgehaald. Ieder naar een eigen locatie,
zonder ouders of zekerheid.
Wie is deze man waar de Duitsers zo hard naar op zoek
zijn? Martinus Niele wordt geboren op 9 oktober 1895 in
het Noord-Hollandse Hoogwoud. In een gezin met zeven
kinderen, waarvan een dochter op achttienjarige leeftijd
overlijdt. Martinus is het oudste kind en er is dan ook
geen twijfel over mogelijk dat hij in de voetsporen van
zijn vader treedt. Zijn vader heeft een schoenmakerij en
leidt Martinus zelf op. De vader van Martinus is streng, hij
werkt hard en verwacht deze inzet ook van zijn kinderen.
Eigenlijk verwacht hij nog wel een beetje meer. Het is
een mentaliteit die Martinus niet kwijtraakt, want ook zijn
kinderen groeien hiermee op.
Op 20-jarige leeftijd treedt Martinus in militaire dienst.
Het is 1915 en Nederland mobiliseert in verband met de
Eerste Wereldoorlog. Martinus wordt geplaatst bij de
Compagnie Administratie Troepen en gaat in 1919 met
groot verlof ten gevolge van de demobilisatie.
In het leger leert Martinus een verzekeringsagent uit
Amsterdam kennen. Ze hebben een klik en deze man
gaat na de oorlog een belangrijke rol in het leven van
Martinus spelen. Hij biedt hem een baan aan als ver
zekeringsagent, die Martinus op het lijf is geschreven. Hij
ontloopt hiermee een zwaar leven in de schoenmakerij,
wat een uitkomst is voor een man zonder vakdiploma.
Om zijn werk te kunnen doen moet hij het hele land
doorreizen, daarvoor krijgt hij een vrijreizenkaart voor de
trein. Tijdens de Tweede Wereldoorlog blijkt deze kaart
goed van pas te komen.
In het jaar 1920, op 24-jarige leeftijd, trouwt Martinus met
Alida Rijper. Ze is even oud, maar overlijdt een jaar later.
Martinus blijft alleen achter met hun zoon van zeven
maanden oud. Een alleenstaande man met kind, is niet
gebruikelijk. Hij brengt zijn zoon onder bij tantes en
Familiefoto gemaakt
tijdens viering van het
12Y2 jaar jubileum.
Foto uit Privécollectie.
30 - OUDALKMAAR
Martinus Niele, foto vermoedelijk
gemaakt tijdens de viering van
het 12Y jaar jubileum. Foto uit
Privécollectie.
vriendinnen om weer aan het werk te kunnen gaan. Deze
situatie duurt niet lang, want op 14 oktober 1923 trouwt
hij met Anna Schuit. Een gelukkig en vruchtbaar huwelijk
volgt. Er worden maar liefst twaalf kinderen geboren, maar
bij de geboorte van het dertiende kindje gaat het mis.
Dochter Ans schrijft hierover:
'Ik kwam tussen de middag thuis uit school en tref een
leeg huis. Er is een zuster in de woonkamer, ze is de
rozenkrans aan het bidden.' Ans krijgt te horen dat haar
moeder in het ziekenhuis is, wat meestal een teken is dat
ze gaat bevallen. En dan vertelt de zuster dat ze wordt
bediend. Dat is een slecht teken, want dat doen ze bij
mensen die niet lang meer te leven hebben. Ans praat
zichzelf moed in. Het tienjarige meisje wordt 's middags
terug naar school gestuurd, maar kan zich niet concen
treren. Na lange tijd komt het telefoontje, moeder is om
half vijf overleden samen met het kindje. Ans vertelt dat
iedereen in tranen is. Zelfs vader huilt en dat hebben de
kinderen niet eerder gezien. Opnieuw blijft Martinus
Niele alleen achter, dit keer met dertien kinderen. Ze
wonen in Alkmaar, in een huisje in de Snaarmanslaan.
Het gezin is gebroken en verdrietig, maar probeert de
draad weer op te pakken. Een alleenstaande man met
zoveel kinderen is geen houdbare situatie. Al snel vindt
Martinus een nieuwe vrouw om het leven mee te delen.
Zij is Catharine Heilmann, weduwe en moeder van een
zoon van zeven jaar oud. Het stel trouwt, verhuist naar de
Roemer Visscherstraat en krijgt later, middenin in de
oorlog, een dochter. Het is een sterk duo dat samen in het
verzet duikt. Martinus Niele speelt een grote rol in het
Alkmaarse verzet. Zijn werk als verzekeringsagent komt
goed van pas. Zo kan hij redelijk lang rondreizen, zonder
lastige vragen te krijgen, en heeft hij een groot netwerk.
Op die manier haalt hij niet alleen geld op voor het
Nationaal Steun Fonds (waarin Fritz Conijn in de regio
Alkmaar een belangrijke rol speelt), maar weet hij ook
tientallen onderduikadressen te regelen en helpt hij zelfs
bij koeriersdiensten en wapensmokkel.
Zo is er ook het moment waarop hij op een brug, met
paard en een wagen vol met wapens, vast komt te zitten.
Op de veel te zwaar beladen wagen liggen de wapens en
wat andere spullen verstopt onder een deken. Terwijl
Martinus Niele uit man en macht de wagen over de brug
probeert te krijgen, komt er een groep Duitse soldaten
aan. Martinus voelt de zweetdruppels op zijn voorhoofd en
rug ontstaan. 'Sollen wir Ihnen einen Schub geben?' vraagt
een van de soldaten. Martinus knikt, 'gern' en hij kijkt over
zijn schouder nog eens naar de wagen achter zich.
De Duitsers gaan het nooit te weten komen, maar die
middag hebben ze een wagen vol met wapens laten gaan
en overleeft Martinus Niele weer een actie. Door zijn inzet
OUDALKMAAR
