Ip: vrouwen
KIESRECHT
DE STRIJD
VOOR HET
VROUWEN
KIESRECHT
De positie van vrouwen
werd bepaald door
het beroep van hun vader
of hun echtgenoot
Marlies ten Berge
OKAAL
LAAT MiJ BINNEN - IK BRENG NIEUW LICHT
In 1919 kwam er na een lange strijd actief kiesrecht
voor vrouwen. Het eerste deel van dit artikel ging over
de oprichting van twee Alkmaarse verenigingen voor
vrouwenkiesrecht, de Bond voor Vrouwenkiesrecht en
de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht. Dit deel gaat
in op de bestuursleden. Wie waren zij en hoe probeer
den zij hun doel te bereiken?
BESTUURSLEDEN VAN HET EERSTE UUR
De Vereniging voor Vrouwenkiesrecht (VvVK) werd in de
beginfase geleid door zes vrouwen. Als je zoekt naar
meer informatie over de vrouwelijke bestuursleden moet
je het spoor van de man volgen. De positie van vrouwen
werd bepaald door het beroep van hun vader, het wel of
niet getrouwd zijn, en na een huwelijk door de functie/
status van hun echtgenoot. Hieronder ga ik kort in op de
achtergrond van de zes bestuursleden, omdat dit iets
zegt over wie precies de aanjagers waren in de strijd om
het vrouwenkiesrecht.
Mevrouw G. Overduin was volgens het krantenbericht de
eerste presidente van de Vereniging voor Vrouwenkies
recht. De G is een typefout. Het blijkt te gaan om Christina
Kaan, geborenin 1862 in Wieringerwaard en in 1886
gehuwd met dr. J.C. Overduin, arts, stadsgenees- en
verloskundige en voorzitter van Het Witte Kruis Alkmaar.
Het echtpaar was doopsgezind, had twee dochters
en woonde op het Verdronkenoord 59. Christina was
in november 1907 ook benoemd tot lid van de
'dames-commissie van bijstand voor het toezicht op het
onderwijs in de handwerken'.1 Op de ledenlijst van 1908
vinden we haar in de functie van vice-presidente en
behalve haar man is ook haar jongste dochter Alida lid.
Het gezin Overduin verhuisde in oktober 1908 naar
Amsterdam. Daar slaagde de dochter, mejuffrouw
A. Overduin, in 1912 voor het artsexamen.
Mevrouw S. A. C. Verdam-Diephuis (Sietske Anna Clara)
was geboren in 1858 in Drachten. Ze was al vroeg
betrokken bij de vrouwenzaak en de politiek, want haar
naam komt voor als bestuurslid van het internationale
damescomité "Alcmaria" voor het verstrekken van hulp
46 - OUDALKMAAR
aan de vrouwen en kinderen in de concentratiekampen
in Zuid-Afrika.
In het adresboek van 1909 wordt ze genoemd als
mevrouw J. Verdam, naar haar echtgenoot dus. Haar
man was advocaat en procureur bij de rechtbank,
president-commissaris van de Volksbank. Ze woonden
op Langestraat 67. Ze was van remonstrantse huize, haar
man en kinderen waren 'zonder godsdienst'. Haar
dochter was in 1904 naar Leiden vertrokken, waarschijn
lijk om te studeren. Zij zelf was net als mevrouw Overduin
in 1906 lid van de 'commissie van bijstand voor het
toezicht op het onderwijs in de handwerken'. Ze vroeg
ontslag uit deze commissie in 1908 en de redenen
waarom zij dat deed, heeft ze helder verwoord in een
ingezonden brief in de Alkmaarsche Courant van 26
oktober. Het is illustratief voor de positie van vrouwen in
de (gemeente)politiek:
Toen eenige jaren geleden op voorstel van B. en W. zelf,
die Damescommissie werd ingesteld, mocht deze
verwachten, dat zij ook zou worden geraadpleegd over
de besluiten en maatregelen die betreffende het
onderwijs in de handwerken werden genomen." Dat
bleek tegen te vallen. De raad bepaalde dat een
helpster aangesteld zou worden als een klas meer dan
30 leerlingen telde, zonder de commissie haar mening
te vragen. Toen de dames een leerplan dat in Rotter
dam succesvol werd toegepast bestudeerden en een
voorstel schreven voor een nieuw leerplan voor Alkmaar
werd hen bij overhandiging meegedeeld dat er net een
nieuw leerplan door B&W was goedgekeurd en al in
gebruik genomen. Bij een bezoek aan de Openbare
Burgerschool constateerden de dames dat ze niet eens
in kennis waren gesteld van de nieuw aangeschafte
banken. Toen vervolgens een van de raadsleden verkon-
I Ifiar 'tic 1'ri^ii'iin 11 rmls faonigvn 1 ij .1 Lu it An 1 uin'tic
A word l>üct>nkoi]i>t geo]K>itd door mevrouw l>r.
•t Ov<trdub> iHi1 don aanwcrigen welkom hcri mr uitleg
fie, tint de toc&tnnd vim He vrouw CQOftla din is, ini*l In-
Mi'tiilijol inik inirdoi) I'll lint fact il'.'t van lirmti props
pit Ml Iti-n VIM ivits vnlwi "j1 v vekkin V k'.vis'.tv 11
ovcrili'tifeon. 1 Infirnn Tl) hot wnord nnn. 'If spreek-
su r van tijen üvotul, mi-juffrouw .1 "fanmui ïtnbcr van
Amsterdam over hm ojiilnrwnrji: „On vrouwcnlrieSjroeftt
in.'.vi'ltien [mm:i internationaal karakter,"
Artikel in de AC van 27-2-1908 waaruit blijkt dat mevrouw
dr. J. Overduin vice-presidente was van de VvVK Alkmaar.
digde "dat de dames niet veel lust en ambitie in hun
werk betoonden" was de maat vol. Wat wilde de raad
eigenlijk? Dat de dames steeds tevreden bleven
voortgaan met tal van pogingen om aansluiting van het
onderwijs met de huishoudschool voor te bereiden
en aan te bevelen zonder dat ooit van die pogingen
eenige nota genomen wordt?"
In 1908 was zij presidente van de Vereeniging voor
Vrouwenkiesrecht, maar ze zou dat maar kort blijven. Van
de bijeenkomst van 27 februari 1908 meldt de Alkmaar
sche Courant: "Daar de presidente reeds eenigen tijd
buiten functie is werd deze bijeenkomst geopend door
mevrouw dr. J. Overduin3". Als vice-presidente en later als
gewoon bestuurslid bleef ze echter actief tot in 1919.
De eerst genoteerde contributiebetaler van de VvVK was
mr. F.H.G. van der Hoeven, advocaat en procureur bij de
rechtbank (deken), raad van toezicht en discipline en
bestuurder van o.a. het gymnasium en de ambachts
school, commissie van toezicht op middelbaar onderwijs
en andere scholen. Ook zijn echtgenote, H. van der
Hoeven-Logeman was lid. Ze woonden op Langestraat 68
en waren hervormd. Hun dochter Elizabeth was geboren
in 1873, dus in 1907 34 jaar oud en woonde bij haar
ouders. Zij werd in oktober 1907 nog niet genoemd maar
werd als snel eerste secretaris en vervolgens presidente
van de Alkmaarse afdeling van de VvVK.
Ze werd op 30 november 1912 ook gekozen tot landelijk
bestuurslid en zou veel van zich doen horen.
Mevrouw Antonia Frederica Bossert-Zaadnoordijk was
getrouwd met Hendrik Bossert, die een winkel dreef in
goud- en zilverwerken en luxeartikelen. De winkel was
gevestigd op Huigbrouwerstraat 11 en waarschijnlijk
dreven ze de winkel samen. Hun dochter, geboren in
1885, had dezelfde voorletters. In 1915 waren ze tegelijker
tijd bestuurslid: moeder als vice-presidente en dochter
als penningmeesteresse. In de ledenlijst vond ik ook nog
een andere dochter J.M. Bossert en een A. Bossert die op
Varnebroek 4 woonde.
OUDALKMAAR - 47
