ALKMAARSE
BEHANGSEL
STUKKEN VAN
JOHANNES
PETRUS
VAN HORSTOK
INHOUDSOPGAVE
ADEMPAUZE
Lisa Kloosterman
42
36
REDACTIE
REDACTIEADRES
OPMAAK
DRUK
Alkmaarse behangselstukken van
Johannes Petrus van Horstok
Lisa Kloosterman
Boekbespreking: 'De Zeven Werken', zeven spannende
verhalen uit de rijke geschiedenis van Alkmaar
Joost Cox
let stadje van de kaas helpt het stadje aan de Maas'.
Harry de Raad
Alkmaarder over historie: Carol Korringa
Lisa Oskamp
Noord-Hollandse boeren tijdens de Duitse bezetting.
Marlies Ten Berge
Jit de collectie van: Vaandel Landstormkorps
Verband Alkmaar (1932)
Joost Cox
Verenigingsnieuws
Oud Alkmaar is een uitgave van de Historische Vereniging
Alkmaar. Het tijdschrift verschijnt drie keer per jaar. Oude
nummers zijn te koop via een e-mail naar info@hvalkmaar.nl.
Joost Cox, Lisa Oskamp, Carly Misset en Gery Baars.
Kopij voor Oud Alkmaar en
te bespreken publicaties zenden aan: Redactie Oud Alkmaar, p/a
Historische Vereniging Alkmaar, Nassaulaan 43, 1815 GJ Alkmaar,
of naar redactie@hvalkmaar.nl.
Greyfish Grafisch Ontwerp, Alkmaar.
Krijgsman Drukwerk, Alkmaar.
©Historische Vereniging Alkmaar. Niets uit deze uitgave mag worden
verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt zonder voorafgaande
schriftelijke toestemming van de Historische Vereniging Alkmaar.
GVOOR: De plaatsing van het standbeeld van Truus
Wijsmuller; foto Rob Marijn. ACHTER: Johannes Pieter Visser
Bender, Portret van Johannes Petrus van Horstok, 1813, penseel in
inkt, Amsterdam, Rijksmuseum.
Het Covid-19 virus heeft een dikke streep gehaald door
de plannen die we hadden toen het vorige nummer
van Oud Alkmaar verscheen. Het virus is op het
moment van schrijven van dit voorwoord nog niet het
land uit en een vaccin is er ook nog niet. Teleurstelling
galmt nog na over activiteiten en feestelijkheden die
afgelast of uitgesteld zijn. We zullen het jaar 2020
nooit vergeten. We hebben nu een adempauze, niet
wetend wat de nabije toekomst gaat brengen.
In die adempauze is het standbeeld van Truus
Wijsmuller met passend doch beperkt eerbetoon
onthuld. De uitgestelde Algemene Ledenvergadering
van de HVA krijgt een heel bijzondere vorm op 6
oktober. Lees hier meer over in het Verenigingsnieuws.
En in die adempauze verschijnt ook dit nummer van
Oud Alkmaar. Gelukkig kunnen sommige dingen wel
op een normale wijze doorgaan!
Een artikel van Marlies ten Berge over de boeren in
NH tijdens de bezetting en over de rol van de
NSB-organisatie, de Landstand. Na de bevrijding zijn
in 1945 hulpacties op gang gekomen. Harry de Raad
vertelt over hoe Alkmaar Heusden (en Vlijmen) hielp:
"Het stadje van de kaas helpt het stadje aan de Maas".
Op haar beurt werd Alkmaar geholpen door de
Engelse stad Bath. De 75-jarige stedenband tussen
Alkmaar en Bath wordt in 2021 gevierd. Lisa
Kloosterman schrijft over de behangselschilderingen
van de Alkmaarse schilder Van Horstok en brengt het
verhaal van deze nog niet tentoongestelde kunstwerken
tot leven. Een boekbespreking, een vaandel en de
eerste aflevering van een nieuwe rubriek 'Alkmaarder
over historie' maken dit nummer compleet.
Ik wens u een aangename adempauze en veel
leesplezier.
Carol Korringa
voorzitter
Johannes Pieter Visser Bender, Portret van Johannes Petrus van
Horstok, 1813, penseel in inkt, 12.1 x 9.2 cm, Amsterdam, Rijksmuseum.
In de zeventiende eeuw werden de wanden van
huizen gesierd door losse schilderijen, maar in de
achttiende eeuw steeg de vraag naar grote
schilderingen die hele wanden van een vertrek
vulden. De muren van de belangrijkste kamer van
een huis - meestal de salon die grensde aan de
tuin - werden gedecoreerd met deze zogenoemde
behangselstukken. Dit soort kunstwerken zijn te
verdelen in drie categorieën: figuurstukken,
landschappen en puur decoratieve beschilderingen.
Veel behangselstukken uit de achttiende eeuw zijn
verloren gegaan door brand en waterschade.
Ook zijn ze vaak overschilderd. Daarbij zijn de schil
deringen vaak uit hun oorspronkelijke omgeving
verwijderd, omdat ze door de veranderende mode
op zeker moment niet meer in de smaak vielen bij
de bewoners. Des te bijzonderder is het dat zich in
de collectie van het Stedelijk Museum Alkmaar een
compleet ensemble van vijf behangselstukken
uit 1791 bevindt, van de hand van Johannes
Petrus van Horstok. (Afb. 1 t/m s) Die stukken hingen
oorspronkelijk in het pand aan de Langestraat 43
te Alkmaar. Nadat de familie Lienesch in 1959
het pand, dat sinds 1900 in het bezit van de familie
was, aan de firma Lampe verkocht, werden
de behangselstukken aan het Stedelijk Museum
Alkmaar geschonken.
De behangselstukken hebben nog nooit op
zaal gehangen, omdat ze in slechte staat zijn.
Ze vertonen sporen van waterschade en zijn door
een restaurator in het verleden sterk overschilderd.
Omdat ze weggeborgen zijn is er nog nooit goed
onderzoek naar gedaan. Daar heb ik verandering in
kunnen brengen tijdens mijn stage bij het Stedelijk
Museum Alkmaar voor de master Kunst, Markt en
Connaisseurschap aan de Vrije Universiteit. In de
periode november 2019 tot februari 2020 heb ik dit
ensemble intensief bestudeerd om duidelijkheid te
verkrijgen over de totstandkoming ervan, ter voorbe
reiding op een eventuele restauratie en tentoonstel
ling in het voorjaar van 2023.
OUDALKMAAR - 29
