VAANDEL LANDSTORMKORPS
VERBAND ALKMAAR (1932)
UIT DE COLLECTIE VAN:
NATIONAAL MILITAIR MUSEUM
JOOST COX
In deze rubriek worden bijzondere 'Alkmaarse' voorwerpen belicht, die zich in museale collecties in
binnen- en buitenland bevinden. Het kan daarbij zowel om kostbare kunstvoorwerpen gaan als ook om hele gewone,
dagelijkse gebruiksvoorwerpen. Zolang ze maar bijdragen aan het 'verhaal' van Alkmaar.
STEDELIJKE SCHUTTERIJ
Al in de dertiende eeuw
vertrouwden de steden op
hun bewapende burgers.
De taak om de orde, rust en
veiligheid binnen de muren
te bewaren, oftewel de
stadsvrede, rustte op alle
burgers die daartoe gebon
den waren door de poorters
eed. Zij verdedigden de stad
en handhaafden de open
bare orde, ook hielpen zij bij
rampen, zoals grote bran
den. Hiervoor gebruikte het
stedelijk bestuur eerst de
schuttersgilden. Van echte
gilden was geen sprake, de
burgers hadden de meest
uiteenlopende beroepen.
In 1813, na het vertrek van
de Fransen, werden op
nieuw lokale, vrijwillige
schutterijen opgericht om
in de steden een belangrijke taak van de schutterij ter
hand te nemen: orde en rust handhaven. Zij werden ver
volgens opgenomen in de oproepbare reserve van het
leger. In 1907 werden zij opgeheven bij de reorganisatie
en modernisering van de krijgsmacht.
DE VRIJWILLIGE LANDSTORM (1914-1940)
Vanwege het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog en
de toenemende buitenlandse dreiging, voelde de rege
ring het gemis van snel oproepbare vrijwilligers. Op 4
Vaandel uitgereikt op 11 juni 1932 te Ede
door mr. dr. L.N. Deckers, minister van Defensie; collectie
Nationaal Militair Museum, Soesterberg.
augustus 1914 richtte zij
daarom de Vrijwillige Land
storm op. In het Koninklijk
Besluit staan de volgende
passages: 'Gelet op den p rij-
zenswaardigen ijver, waar
mede velen, die niet tot de
militie, de landweer of den
landstorm behooren, wen-
schen deel te nemen aan
de voorbereiding der lands
verdediging';
'Overwegende dat het ge-
wenscht is al dadelijk de
vorming van landstormaf-
deelingen uit vrijwilligers bij
den landstorm ter hand te
nemen'.
Het eerste korps dat in 1915
werd opgericht was de
'Limburgsche Jagers'; in 1916
volgden er acht andere. Aan
het eind van de Eerste We
reldoorlog telden de negen korpsen ongeveer 6.700
man.
NOVEMBER 1918
Staatkundig is het Europa van eind 1918 revolutionair; in
Rusland en Duitsland worden arbeiders- en soldatenra-
den gevormd en dreigt de revolutiegolf ook Nederland
te overspoelen. Op 26 oktober breekt in de legerplaats
bij Harskamp een soldatenoproer uit. In een SDAP-ver-
gadering op 11 november te Rotterdam zegt hun leider
- OUDALKMAAR
mr. P.J. Troelstra: 'De arbeidersklasse in Nederland grijpt
thans de politieke macht. Mocht het daarna komen tot
het instellen van een oppersten raad van arbei
ders en soldaten voor het hele land, dan zal die
het opperste gezag van het land hebben.'
Troelstra herhaalt dit de volgende dag in de
Tweede Kamer in zijn uren durende, briljan
te redevoering. Hij besluit deze met de con
statering, dat de regering 'de zedelijke
kracht en het politieke staatkundige recht
mist om aan het bewind te blijven.' Op 13
november 1918 grijpt de regering in. Over
heidsgebouwen in een aantal steden wor
den onder verscherpte bewaking gesteld;
in de straten verschijnen patrouilles van de
politie, de Koninklijke Marechaussee en het
leger. De militairen worden versterkt door
het oproepen van de Vrijwillige Landstorm.
Naar aanleiding van deze ontwikkelingen
werd besloten tot uitbreiding van de Land
storm. In 1918/19 werd het Landstormkorps
'Verband Alkmaar' opgericht.
Penning (1918) toont symbolisch
de bereidheid van de burger
(een landman op klompen met
spade in de grond en
geweer op de rug) om bij dreiging
de overheid hulp te bieden;
onder het devies 'Als 't moet';
collectie Stedelijk
Museum Alkmaar.
van een escadrille gevechtsvliegtuigen van vliegveld De
Kooy, volgde een toespraak door burgemeester Wen-
delaar. 'Uit volle borst werd het Wilhelmus door
het veeltallig publiek gezongen,' aldus de AC
van 16 mei 1927, waarna de burgemeester de
Landdag om 12.00 uur voor geopend ver
klaarde. Er volgde nog een toespraak van
generaal-majoor-titulair b.d. L.F. Duymaer
van Twist, Tweede Kamerlid en voorzitter
van de Nationale Landstormcommissie.
Vrijdag waren al een torpedoboot en een
onderzeeër uit Den Helder afgemeerd aan
het Afgesneden Kanaalvlak, die door de
Alkmaarders konden worden bezichtigd.
Na zonsondergang werd de onderzeeër
'geïllumineerd', wat een sprookjesachtig
gezicht opleverde.
LANDDAG TE ALKMAAR
Op zaterdag 14 mei 1927 werd in Alkmaar een 'Landdag
van den Bijzonderen Vrijwilligen Landstorm' gehouden.
Zo'n Landdag vormde voor de vrijwilligers een hoogte
punt met toespraken, muziek, een parade, demonstra
ties, hindernisbaan, ringsteken op de fiets en schiet
wedstrijden. Het Landdagterrein was ingericht op het
gemeentelijk sportpark. Na een overvliegen in formatie
EINDE
Aan de vooravond van de Tweede Wereld
oorlog omvatte het korps ruim 90.000
leden. Van hen werden 42.338 gemobili
seerd en velen vochten mee in de Mei
dagen van 1940 (naar schatting 300 a 400 man sneuvel
den). Het monument ter nagedachtenis heet 'Als 't moet'
en staat op het Militair Ereveld Grebbeberg. De Duitse
bezetter ontbond de Vrijwillige Landstorm formeel per
1 september 1940.
In 1948 werd het Korps Nationale Reserve (Natres) als
opvolger opgericht.
DE LANDDAG VAN DEN VRIJWILLIGEN
LANDSTORM TE ALKMAAR
Ter opluistering van de Landdag van
den Vrijwilligen Landstorm te Alkmaar
zijn aldaar een torpedoboot en een
onderzeeër aangekomen.
Een foto van de aankomst.
Foto: Onbekend Collectie Regionaal
Archief Alkmaar FO 1009961.
OUDALKMAAR -
