'Als het geestelijke boven het materiële uitstijgt, ben je een gelukkig mens' JAAP OUDES Chiene Vos WIE WAS JAAP OUDES? Niet alleen in het nabijgelegen artistieke dorp Bergen, maar ook in Alkmaar woonden opmerkelijke kunstenaars. Een van hen was de sympathieke Alkmaarder Jaap Oudes (1926-1998), bekend om zijn grote kleurpotloodtekeningen vol bonte boerentaferelen. Bepaald geen kunst 'voor boven het buffet' zoals dat van zijn vader, de schilderende klokkenreparateur Dirk Oudes (1895—1969), wiens naam veel Alkmaarders vertrouwder in de oren zal klinken. Net als zijn vader was Jaap Oudes autodidact, maar daar waar Dirk Oudes direct werd omarmd door de Bergense School, moest zijn zoon Jaap langer wachten op erkenning. Men vond zijn werk te 'kinderlijk' en dat hij hierbij koos voor kleurpotlood, tekenmateriaal voor kinderen, maakte zijn positie er niet gemakkelijker op. Desondanks ontwikkelde de eigenzinnige Jaap zich hierin tot internationaal virtuoos. Het was niet voor niets dat de grote, Zwitserse kleurpotlodenfabrikant Caran d'Ache zich in 1986 spontaan aanmeldde als sponsor voor een overzichtsexpositie van zijn werk in het Westfries Museum te Hoorn. Ondanks deze veelbelovende ontwikkelingen raakte Jaaps bijzondere werk op den duur toch op de achter grond. Zelf deed hij er niet zo gewichtig over. Voor hem kwam het plezier in tekenen op de eerste plaats. Dat hij daarbij zichzelf de taak had opgelegd om zoveel moge lijk erfgoed in beelden vast te leggen, maakte zijn werk alleen maar interessanter. Jaap wist dat hij aan één leven niet genoeg had. Hele dagen tekende hij stug door, van zonsopgang tot zons ondergang, want Jaap hield niet van kunstlicht. Hij voel de zich altijd meer arbeider dan kunstenaar en werkte volgens een streng schema, op zijn tijd afgewisseld met een wandeling of reisje naar het buitenland. Op den duur zelfs zo fanatiek dat het hem zijn gezondheid kostte. GEBOREN IN ALKMAAR, GETOGEN IN OUDORP Jaap Oudes werd in Alkmaar geboren als zoon van Dirk Oudes en Alida de Boer. Dirk, telg van een bekende Alkmaarse winkeliersdynastie en Alida, erfdochter van een rijke herenboer, hadden korte tijd een juwelierszaak in de Langestraat. Maar al een jaar na Jaaps geboorte, verhuisde het gezin naar een mooie, nieuwe woning aan de Oudorpse kant van het Noordhollands Kanaal.1 Dirk verdiende nu voortaan de kost als reizend opkoper en repareerde de klokken aan huis. Omdat Jaaps geboorte niet zonder problemen verliep, bleef hij altijd enig kind. Hij kreeg op jonge leeftijd her- 8 - OUDALKMAAR senvliesontsteking, waardoor hij zijn hele leven gebukt ging onder een schildklierafwijking. Zijn overbezorgde ouders hielden hem daarom vaak thuis van school. Ook mocht hij niet meedoen met 'gevaarlijke spelletjes' van andere kinderen, waaronder ook voetballen en fietsen werden gerekend. Volgens zijn voormalige schoolkame raadjes was Jaap een lieve, maar wat eenzame jongen, die pas op 14-jarige leeftijd de lagere school verliet. Met zijn ouders had Jaap altijd een sterke band. Bijna dagelijks maakte hij met zijn moeder urenlange wan delingen naar familie en vrienden, soms helemaal naar Hoorn of Enkhuizen. Met zijn vader trok hij de polder in om te tekenen, waar ze urenlang zwijgend achter hun veldezels met de rug naar elkaar toe zaten te werken. DE KUNSTWERELD KWAM BIJ JAAP AAN HUIS Velen weten het niet meer, maar in de jaren dertig was de woonkamer van de familie Oudes een populair ont moetingspunt van kunstenaars. Het begon allemaal toen Jaaps vader interesse kreeg in schilderkunst en zich aan meldde bij de Alkmaarse kunstenaarsvereniging 'Kunst Zij Ons Doel'. Daar werd hij dikke vrienden met promi nente leden als de gebroeders Stikvoort en Jan Plas.2 Ook Jaaps artistieke buurjongen Jacob Kuijper kwam vaak langs en nam dan zijn Amsterdamse kunstvrienden Jaap Sax, Corneille en Constant mee naar de Kanaaldijk.3 Waarmee de avant-garde als vanzelf de huiskamer van de familie Oudes binnenwandelde. Wie ook een grote rol speelde in dit gezelschap was de kunstenaar Kasper Niehaus, die Dirk in Bergen ontmoette tijdens één van zijn 'stroop tochten' naar handel. Niehaus werkte als kunst verslaggever voor De Telegraaf, een krant die ook door de familie Oudes werd gelezen. Op zijn verzoek bracht de Bergense galeriehoudster Selly Koning een aantal tekeningen van Dirk naar de galerie van een vriendin in Parijs, het toenmalige Mekka van de moderne kunst.4 Daar werden ze opgemerkt door de bekende Franse kunstenaar André Bauchant, die meteen naar Alkmaar afreis de om de schilderende 'horloger' te ontmoeten.5 Een andere buitenlandse gast was de Duitse kun stenaar en tekenleraar Erwin Bowien. Van Bowien en Bauchant leerde Dirk enkele kneepjes van het vak en Jaap die er met zijn neus bovenop stond, leerde mee. Foto Jaap Oudes 13 jaar en tekening Erwin Bowien 1939. Jaap Oudes: Boer met varkentje aan touwtje; herinneringen aan de Kanaaldijk. Pastel/kleurpotlood 1953. OUDALKMAAR - 9

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Oud Alkmaar | 2020 | | pagina 6