De politie voelde zich zo nu en dan genoodzaakt om op te treden tegen de ware danswoede BALANS Het interneringskamp aan de Westerweg. Bosman, P.J. collectie Regionaal Archief Alkmaar FO 1300142. in Bakkum, de Alkmaarse gevangenissen en in de twee interneringskampen die voor dit doel werden ingericht, namelijk Kamp Rochdale aan de dr. Schaepmankade en Kamp Westerweg. Het kamp aan de Westerweg was bestemd voor vrouwen, terwijl Kamp Rochdale was ingericht voor mannelijke gevangenen. De kinderen van geïnterneerde ouders kregen een plek in het Burger weeshuis aan het Varnebroek dat daarvoor in gebruik was bij de gehate Landwacht. Het Kamp Westerweg was oorspronkelijk gebouwd tijdens de Eerste Wereldoorlog en diende aanvankelijk voor de legering van Nederland se militairen en later ook voor het onderbrengen van Belgische vluchtelingen. Kamp Rochdale verrees aan het begin van de Tweede Wereldoorlog voor het onderbren gen van Nederlandse militairen. Later verbleven er Duitse militairen. Het bood plaats aan 900 gevangenen. Beide kampen, die toch wel heel zichtbaar waren voor de Alkmaarse samenleving omdat zij midden in woonwijken lagen, werden aan het eind van 1946 gesloten. Omstreeks 500 Alkmaarders werden door de Politieke Opsporings dienst (POD) na 8 mei gearresteerd en daar kwamen ook personen bij die later terugkeerden uit Duitsland, zoals na Dolle Dinsdag gevluchte NSB'ers of Alkmaarse jongens die in Duitse krijgsdienst waren gegaan.10 In het laatste geval zijn dat toch enkele tientallen geweest. Zeventien in Alkmaar geboren jongeren hebben de oorlog niet overleefd. Zij zijn voor een deel omgekomen aan het Oostfront." Op een bevolking van ruim 35.000 zielen betekent het, dat bijna 1,5% van de Alkmaarse bevolking achter de tralies verdween en als we alleen de volwas senen in ogenschouw nemen, dan mag gesteld worden dat er op iedere honderd volwassenen zo'n drie mensen werden gearresteerd. Daarmee liep ons land behoorlijk voorop in Europa, hoewel anders dan in bijvoorbeeld Frankrijk er relatief weinig gewelddadige afrekeningen plaatsvonden. Daarvan was wel weer sprake in een aantal interneringskampen waarin enkele tientallen gevange nen een gewelddadige dood vonden. In de gevallen in de literatuur waarin kampen worden genoemd waarin misstanden heersten, worden de kampen Rochdale en Westerweg overigens nooit genoemd en het heeft er alle schijn van dat de behandeling van de gevangenen er doorgaans naar behoren was/12 VERTREK DUITSE MILITAIREN Na de capitulatie werden de Duitse troepen onder gebracht in het gemeentelijk Slachthuis aan de Helderseweg. Van daaruit vertrokken zij naar Duitsland. Op 12 juni trokken de laatste Duitsers weg uit onze stad. De voormalige Ortskommandant Schausz keerde overigens nog wel terug op Nederlandse bodem. In 1949 werd hij in Duitsland door de geallieerden opgepakt en uitgeleverd aan Nederland. Later werd hij toch vrijgelaten wegens gebrek aan bewijs over zijn vermeende rol in een aantal oorlogsmisdaden. Toch mag worden aangenomen dat hij betrokken of medeplichtig is geweest bij en aan 6 - OUDALKMAAR NOTEN 1. Zie over Alkmaar tijdens de Tweede Wereldoorlog: Jan van Baar, Gerrit Valk, Alkmaar 1940-1945. Kroniek van de bezettingsjaren (Schoorl 1995) en Saskia Baarda, Gerrit Valk, Alkmaar in oorlogstijd 1940-1945 (Bergen 1983). 2. Regionaal Archief Alkmaar (RAA), archief Politie, inv. nr. 92, jaarverslag 1945. 3. Onuitgegeven herinneringen van Piet Bakkum, in bezit van de auteur. 4. N.J. Speur, Speur-tocht door Alkmaar (Zaltbom- mel 1977) 100. 5. Zie over deze gesprekken RAA, Collectie Docu mentatie Tweede Wereldoorlog, inv. nr. 197d, A. Schenkeveld, De laatste dagen voor de bevrijding. 6. RAA, archief Politie, inv. nr. 1582, Processen- verbaal van onderzoek naar niet-natuurlijke dood. 7. Zie bijvoorbeeld Rianne Oosterom, Moffenmeiden. Over soldatenliefjes, knippers en omstanders: een geschiedenis in verhalen (Amsterdam 2019). 8. Sonja Barend, Je ziet mij nooit meer terug! (Amsterdam/Antwerpen 2017) 35, 36. 9. RAA, Collectie Documentatie Tweede Wereldoorlog, inv. nr. 175, De Vrije Pers. Idem, inv. nr. 173, De Vrije Alkmaarder. 10. Jan van Baar, 'De barakkenkampen Westerweg en Rochdale', Alkmaarsche Courant, 11 mei 2010. 11. www.volksbund.de. 12. Deze mening wordt ook vertolkt in het al eerder aangehaald artikel van Jan van Baar over de interneringskampen. 13. RAA, arch. Politie, inv. nr. 92, jaarverslag 1945. 14. Piet de Rooy, Republiek van rivaliteiten. Nederland sinds 1813 (Amsterdam 2002), 215. oorlogsmisdaden, zoals de executie van vijf mannen op 17 november 1944 in de Harddraverslaan. Deze daad vond plaats achter het gebouw waar de Ortskommandantur zetelde, zeg maar in de achtertuin. ALKMAAR ONTNUCHTERT Voor grote delen van de Alkmaarse bevolking waren de maanden mei en juni opgewekte maanden. Er werden vanaf juni buurt- en bevrijdingsfeesten georganiseerd en er ontstonden buurtverenigingen. De politie voelde zich zo nu en dan genoodzaakt om op te treden tegen de ware danswoede die zich daarbij voordeed.13 Een teken dat veel Alkmaarders de levenslust weer voelden stromen was dat er in de maand mei en zeker in de maand juni weer veel werd gevreeën: het aantal geboorten dat hier negen maanden later het gevolg van was, was bijna drie keer zo hoog als aan het begin van 1945. De kerken maak ten zich overigens wel zorgen over zoveel losbandigheid. Maar na de feesten volgde ook snel de ontnuchtering. Nederland werd in de jaren 1945-1949, zoals de historicus Piet de Rooy het uitdrukte, 'een gefrustreerd land'.14 De armoede drukte, er was grote woningnood, de Koude Oorlog riep grote angst op voor een nieuwe wereldoorlog, terwijl Nederland al snel na de bevrijding een nieuwe oorlog introk, namelijk die tegen de Indonesische opstandelingen, die zesduizend Nederlandse jongens, onder wie ook jongens uit onze stad, het leven zou kosten. Als we de balans opmaken van deze periode dan kan de voorlopige conclusie luiden dat er excessen waren, zoals bij de arrestatie van politieke delinquenten en het kaalscheren van jonge vrouwen, maar dat over het alge meen de overdracht van de macht rustig en ordelijk is verlopen. Het Militair Gezag kreeg snel voet aan de grond, de BS onder leiding van de bedaarde overste Wastenecker deed doorgaans goed werk, terwijl ook de gemeente weer grip op de situatie kreeg. Een zogenoemde Bijltjes dag, waarin op gewelddadige wijze werd afgerekend met de gehate aanhangers van het nationaalsocialisme, voltrok zich niet. Mogelijk hebben de gesprekken tussen de BS en de Duitse autoriteiten een gunstige invloed op de machtswisseling gehad, maar belangrijker was dat al op 8 mei met de aanwezigheid van de geallieerden de toestand zich snel stabiliseerde. *Ik dank Jan van Baar voor zijn commentaar op een eerdere versie van dit artikel. Vanzelfsprekend ben ikzelf verantwoordelijk voor de inhoud. OUDALKMAAR - 7

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Oud Alkmaar | 2020 | | pagina 5