Wie bepaald
geen vreugde
aan de bevrijding
beleefden
waren de
honderden
Alkmaarders
die vanaf 8 mei
soms met
veel gewapend
vertoon, werden
gearresteerd.
12 mei 1945. De begrafenis
van J. Baas en J. Smit die op
6 mei door Duitse militai
ren werden omgebracht.
Bosman, P.J. collectie
Regionaal Archief Alkmaar
FO 1300184.
zijn armband met de tekst 'Oranje' die de BS'ers droegen.
Mogelijk werkte het BS-uniform als de bekende rode lap
op de Duitsers. Volgens de getuigenis van hun comman
dant waren zij niet bewapend, maar waren zij mogelijk
wel uitgerust met een handgranaat. Later op de avond
passeerde een Duitse patrouille van zes man de ingang
van het Waaggebouw, waar enkele tientallen BS'ers wa
ren ondergebracht. Voor de ingang stonden twee onbe
wapende schildwachten, hoewel zij achter de deur wel
een automatisch geweer hadden staan. De Duitsers voer
den een gevangene mee, spraken de schildwachten aan
en eisten dat zij hun handen in de lucht zouden steken.
Zij deden dat en op dat moment vluchtte de arrestant,
die vervolgens werd beschoten, maar wel ontkwam. Een
van de schildwachten rende naar binnen en nam het wa
pen achter de deur mee. De ander, P. Sijm, vluchtte even
eens naar binnen en stormde naar de kelder. Er werd op
hem geschoten, waarbij hij zwaargewond raakte. De in
het Waaggebouw gelegerde BS'ers openden daarop het
vuur op de Duitse militairen. Die kozen het hazenpad
nadat zij nog handgranaten richting het Waaggebouw
hadden gegooid.5 De overwinningsroes van de BS, de
frustraties en de angst onder Duitse militairen, alsmede
het machtsvacuüm tussen de capitulatie van 4/5 mei
en de aankomst van de geallieerden enkele dagen later
bleek een levensgevaarlijke cocktail die in tal van plaatsen
tot ontploffing kwam, waaronder ook in Alkmaar.
4 - OUDALKMAAR
ONZEKERHEID OVER DE WEGGEVOERDEN
De vreugde van de bevrijding werd lang niet door ieder
een beleefd. Er was bij een aantal families onzekerheid of
hun weggevoerde echtgenoten of zonen, die waren
ingezet in het kader van de Arbeitseinsatz en in Duits
land werkten, het wel hadden overleefd en zouden terug
keren. Pas op 2 juni keerde de eerste trein met tewerk-
gestelden terug in Alkmaar. Die onzekerheid bestond al
helemaal als het ging om het lot van weggevoerde jood
se stadgenoten en verzetsmensen. Gaandeweg kwam
het lot van de joodse ingezetenen aan het licht en drong
de rauwe werkelijkheid door dat van de 213 weggevoerde
joodse inwoners er liefst 150 waren omgebracht.
De Stolpersteine, ook wel struikelstenen genoemd, die de
laatste jaren zijn aangebracht op de stoepen voor de hui
zen van de weggevoerde en omgebrachte stadgenoten,
getuigen op aangrijpende wijze van hun vreselijk lot. Ook
op weggevoerde verzetsmensen, zoals Nicolaas Bruin en
Wubbo Bruinvis, werd na de bevrijding vergeefs gewacht.
MASSA-ARRESTATIES
Wie bepaald geen vreugde aan de bevrijding beleefden
waren de honderden Alkmaarders die vanaf 8 mei, soms
met veel gewapend vertoon, werden gearresteerd. Het
ging dan om vermeende landverraders, zoals leden van
de NSB, maar ook om vrouwen die het hadden aange
legd met Duitse militairen. In een aantal gevallen werden
die vrouwen dubbel gestraft, want zij werden niet alleen
geïnterneerd, maar ook vooraf publiekelijk kaalgescho
ren. Dit verschijnsel, een vorm van volksgericht, deed
zich voor in het hele land en was pure wraakneming
van mannen. Zij werden onder meer 'moffenhoeren'
genoemd, maar vaak ging het om vrouwen die verliefd
waren geworden op Duitse leeftijdgenoten, nationaal-
socialist waren of gewoon genoten van hun aandacht en
attenties.7 De latere presentator Sonja Barend, die vanaf
1942 bij haar grootouders in de Lindenlaan woonde,
herinnerde zich als vijfjarige daarvan: 'De mensen
dansten in de straten, iedereen was blij en gelukkig,
behalve een van mijn vriendinnetjes, met wie ik van oma
allang niet meer mocht spelen. Zij en haar kaalgeknipte
vader en moeder werden in optocht door de straat
geduwd. Ze waren fout geweest, zei oma, NSB'ers.
Ik stond op de stoep te kijken naar de joelende mensen.
Ze zag mij staan. Ik vond het zielig en stak aarzelend
mijn hand op.'8 Het illegale blad De Vrije Pers kwam op
9 mei met een extra uitgave, waarin het in een artikel
onder de kop 'Ongehoorde schanddaden in Alkmaar
(Van Alkmaar begint de Victorie??????)' het kaalscheren
van deze vrouwen fel bekritiseerde. Een schandaal, zo
noemde het blad deze praktijken. Het andere illegale
blad, de linkse De Vrije Alkmaarder had er blijkbaar
minder moeite mee en deed er het zwijgen toe.
Overigens, ook leden van de BS schoren driftig mee.3
Gearresteerde 'foute' elementen werden na in eerste
instantie afgevoerd te zijn naar het politiebureau ver
volgens ondergebracht in paviljoens van Duin en Bosch
Twee zogenoemde 'moffenmeiden' worden kaalgeschoren.
Het voormalige illegale blad De Vrije Pers protesteerde
daar heftig tegen. Bosman, P.J. collectie Regionaal Archief
Alkmaar FO 1300130.
Arrestatie van een Duitsgezinde door de BS. Op de achter
grond het Murmellius Gymnasium. Onbekend collectie
Regionaal Archief Alkmaar FO 1006354.
OUDALKMAAR - 5
