'KENNIS IS PRACHT[IG]' BOEK OVER DE ALKMAARSE LIBRIJE i*>PHIL 'Mm orum parati: vdas uerijftmts j?r<t conjè&a mdimttt wuca ab bt>s drnoniï tracjuittitatt popult renuüamiy nee pet opulomm ccelwts fi (Ay1T'0 16 'g^cRgvM mvs De boeken waren vastgemaakt met kettingen om diefstal te voorkomen. 1 IlCUlUglct ENCENTINV6 l REGENS Viccjuid ab obliquo HERMENES LE ilords U&ortcink nomen dpud 'Uatione Sendtores continet tiros, ftdi^PhiUlethes mdgts 'i igutt ciutm a nohih m hac Ora Thilaletken fhrutrtjua hxrtfi enani uiun. <Jb,ftd6^ p prarhendip Quodpt mortalium operandoï quafitfpirï "operibüü ft co general* .^j propofita,! Joost Cox r t k r m* Afclep Sm'das Cfnea; Philen Crates Phcre< Tïmoi AGnit An ritl -PT' "4~:; C* «yapt |«*.J - 1 1 j"~\ I I O.' 'if tilfivijAt fist*;**sf**t t*i 'Pa Kennis is macht; de kracht van het geschreven woord was bij onze voorouders bekend. Daarom stichtten ze in de zestiende eeuw in Alkmaar een openbaar toegankelijke bibliotheek (en leeszaal) in de Grote Kerk: de 'Librije'. De collectie van die bibliotheek is er nog steeds. En nu is de Librije opnieuw toegankelijk gemaakt in een mooie uitgave waarin alle boeken en hun schrijvers worden beschreven, net als de geschiedenis van die bibliotheek. Een boek dat voor menig Alkmaarder boeiend is en voor geïnteresseerden in de boekgeschiede nis zelfs een must. Vlot geschreven en prachtig geïllustreerd. Elke stad die ertoe deed had wel een stadsbibliotheek: o.a. van Amsterdam, Haarlem, Alkmaar, Enkhuizen, Edam, Leiden, Gouda, Rotterdam, Utrecht, Deventer, Zutphen, Franeker, Groningen en Maastricht zijn die originele collecties boeken bewaard gebleven. Nederland telt nog twee originele stadsbibliotheken op dezelfde locatie. De ene is de voorbeeldig bewaard gebleven, monumentale zestiende-eeuwse Librije van Zutphen in de St-Walburgiskerk, waar de boeken als vanouds vastzitten aan kettingen; de andere is de zeventien- de-eeuwse Librije van Enkhuizen in de Westerkerk. Er is één vergelijkbare, unieke bibliotheek in Europa, namelijk in Cesena (Italië), de Biblioteca Malatestiana, die zelfs tot UNESCO-werelderfgoed is verklaard. De handgeschreven en gedrukte boeken van de oudste bibliotheek van Alkmaar bevinden zich in het Regionaal Archief Alkmaar. Het gaat om een stedelijke voorziening die dateert uit de zestiende eeuw. Deze collectie bevat ruim 300 boeken waarvan het grootste deel in de zestiende eeuw is gedrukt, en drie handschriften uit de vijftiende en zestiende eeuw. De boeken, met onder werpen als theologie, geschiedenis, rechtswetenschap, geneeskunde en klassieke literatuur, zijn van de zestien de tot de negentiende eeuw bijeengebracht door Alkmaarse stadsbestuurders en rectoren van de Latijnse School. Het was overigens een bibliotheek voor de Alkmaarse geletterde elite: bijna alle boeken zijn ge schreven in het Latijn, enkele in het Nederlands of in andere talen zoals het Grieks. De bibliotheek bevond zich oorspronkelijk in een ruimte boven het zuiderportaal van de Grote Kerk. De oudste vermelding van de Librije is uit 1545. In het memoriaal boek van de kerkmeesters van de Grote Kerk staat een opmerking over het kleine orgel "an de librie". Op een historieprent uit 1630 wordt vermeld dat de Librije, die door de 'troubel' (waarmee waarschijnlijk de Beelden storm [1566] en het Beleg [1573] worden bedoeld) geheel was vervallen, in 1594 weer werd opgericht op haar oude plaats aan de zuidkant van de Grote Kerk. De boeken konden alleen in deze ruimte in de kerk worden inge zien. Geïnteresseerden moesten zich wenden tot één van de sleutelbewaarders (o.a. predikanten en burgemeester), die daartoe een zgn. 'sleutelgelofte' moesten afleggen.1 De boeken waren vastgemaakt met kettingen om diefstal te voorkomen. PRACHTIGE ILLUSTRATIES De oudste catalogus die we kennen bevindt zich in een verzamelhandschrift uit 1712 in de Konink lijke Bibliotheek in Den Haag. Het is een afschrift; helaas is het origineel niet bewaard gebleven. Sindsdien is de collectie verschillende keren ge- inventariseerd en beschreven. Het oudste boek in de Librije is een historiebijbel, de Historia Biblia, een middeleeuws handschrift in het Latijn. Wie het heeft geschreven en wanneer weten we niet; we nemen aan tussen 1400 en 1450. Waarschijn lijk is het afkomstig uit een Alkmaars klooster. Heel bijzonder zijn de illustraties. In de afgelopen eeuwen heeft de Librije op verschillende plaatsen in Alkmaar gestaan. Tot het begin van de negentiende eeuw in de Grote Kerk, daarna in het stadhuis in de Langestraat. In 1875 verhuisden de boeken naar het Stedelijk Museum in de Breedstraat en vandaar De Hogepriester in de Historia Biblica, in het Bijbelboek Exodus OUDALKMAAR - 67 tipd&tiG rTVJP*!" t f,j„T A' rJru-* r.' ">trr.) ><'r fff iHtrn* f*— f™ r

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Oud Alkmaar | 2019 | | pagina 6