tb l' DE ZEVEN WERKEN VAN BARMHARTIGHEID WAni ïrairrü h'hftivfftjFiiCcTw.p Jrffu 'Ik verzeker jullie, alles wat jullie gedaan hebben voor een van de onaanzienlijksten van mijn broeders of zusters, dat hebben jullie voor mij gedaan'. DE PEST TEISTERDE EUROPA Van den doden te begraven so wij lesen Wert thobias van god gepresen De Meester van Alkmaar. 'De Zeven Werken van Barmhartigheid', 1504. Foto: Rijksmuseum Amsterdam. 1. 'HET VOEDEN VAN DE HONGERIGEN' Deelt mildelick den Armen, god zal u weder ontfarmen 2. 'HET LAVEN VAN DE DORSTIGEN' Van spijs ende drank in dit leven duisentfout zal u weder werden gegeven 3. 'HET KLEDEN VAN DE NAAKTEN' Uwen even mensche zijn naecktheyt wilt decken op dat god wyt doe uwer söden vlecken 4. 'HET BEGRAVEN VAN DE DODEN EN HET LAATSTE OORDEEL' Van den doden te begraven so wij lesen Wert thobias van god gepresen 5. 'HET HERBERGEN VAN DE REIZIGERS' Die heer spreekt wilt my verstaen wat ghy den minsten doet wert my gedaen 6.'HET BEZOEKEN VAN DE ZIEKEN' Wilt ziecken ende crancken vysenteren U loon zal ewelick vermeren 7. 'HET VERLOSSEN VAN DE GEVANGENEN' Die gevangen verlost met caritaten het comt hier nae zyder ziele te baten Matteüs, de twaalfde discipel van Jezus, noemt slechts zes van de zeven werken van barmhartigheid. Hij be schrijft in zijn evangelie in het Nieuwe Testament (Matteüs 25: 31-40) hoe de 'Mensenzoon' in gezelschap van alle engelen, aan het einde der tijden, zal plaats nemen op zijn glorierijke troon. De volken die op aarde geleefd hebben zullen aan hem voorgeleid worden en hij zal de goede mensen, die rechts van hem plaats mogen nemen. Scheiden van de kwaden, die links van hem geplaatst worden. Tegen de rechtvaardige mensen zal hij dan zeggen: Aan de zes goede werken van barmhartigheid, die gedaan moesten worden alvorens een plaats in de hemel te kunnen bemachtigen, voegde paus Innocentius III in 1207 officieel een zevende werk toe, 'Het begraven van de doden'.1 Door de massale sterfte als gevolg van de pest epidemieën was het een noodzaak geworden dit gevaar lijke werk zorgvuldig uit te voeren. Ook deze opdracht is afkomstig uit de Bijbel en wel uit het apocriefe Bijbelboek Tobit. Tobit deelde voedsel uit aan wie honger leed, gaf zijn kleding weg aan wie dat nodig had en hij begroef de doden, die buiten de muren van Ninevé werden gegooid.2 Vandaar de volgende tekst op de lijst van het paneel: 40 - OUDALKMAAR Onderschrift 4de tafereel. DE SCHILDER IN DE MIDDELEEUWEN In de middeleeuwen was de schilder een ambachtsman en werkte uitsluitend in opdracht. De naam van de schilder was niet van belang. Weinig mensen konden lezen en schrijven en mede daarom werd in die tijd heel realistisch geschilderd. Alles wat geschilderd werd had zijn betekenis. Voor de middeleeuwse mens waren de uitbeeldingen duidelijk. Wij moeten voor een deel de geschilderde beelden en symbolen 'vertalen'. De 'Meester van Alkmaar' heeft de zeven werken van barmhartigheid weergegeven tegen het decor van een oud-Hollands stadje, in zeven taferelen, als een doorlopende vertelling, op een houten paneel. 'Mensen in nood' worden bijgestaan door hun zorgzame medeburgers. De goede werken zijn in de taferelen zowel op de voorgrond als op de achter grond weergegeven. De gelaatsuitdrukkingen van de mensen zijn gevoelig en overtuigend. Christus komt in elk tafereel voor. De taferelen lijken een realistische weergave van de gebeurtenissen in de stad. Toch liepen er hoogstwaar schijnlijk in 1504 niet uitsluitend behoeftige mensen op straat. De straten in Alkmaar hebben er vast niet zo schoon en netjes uitgezien en niemand heeft Christus door de stad zien lopen. Wat de schilder bereikt heeft met zijn wijze van schilderen is dat de kijker zich betrokken voelt. De boodschap van naastenliefde is duidelijk. De schilder heeft de plicht uitgebeeld, dat iedereen zich om zijn medemens moet bekommeren. Met de uitvoering van de zeven werken van barmhartig heid zullen weinig mensen het oneens zijn geweest. De schilder heeft de mensen in de stad goed bestudeerd. Zijn de geschilderde weldoeners mogelijk bekende mensen uit de stad? HET 'LAATSTE OORDEEL' EN HET BEGRAVEN VAN EEN DODE Het vierde paneel heeft letterlijk en figuurlijk een centrale functie. Dit was in de middeleeuwen absoluut het belangrijkste tafereel. Hier heeft de Meester de wederkomst van Christus afgebeeld, waarbij volgens de Details vierde tafereel, na de restauratie in 1975 Het begraven van de doden en het Laatste Oordeel Het vierde en middelste tafereel OUDALKMAAR - 41

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Oud Alkmaar | 2019 | | pagina 8