DE ALKMAARSE
MONUMENTENLOODS
Vanaf 1992 werd door het
Bureau Monumentenzorg
een permanente beheerder
aangesteld.
Anne Pauptit
MONUMENTENLOODS OPEN
De ontstaansgeschiedenis van de Monumentenloods blijkt in nevelen gehuld. Wel is duidelijk dat er een voorganger
was, ook voordat de vorige beheerder in 1992 in dienst van de gemeente kwam. En er zijn aanwijzingen dat de wortels
ver in de tijd teruggaan, onder meer door de aanwezigheid in de collectie van oude en lang bewaarde bouwfragmen-
ten. Het bewaren van waardevolle onderdelen uit sloop is iets van alle tijden. Dat gebeurde vaak op particulier initiatief,
vanwege de onderkende historische waarde. Dat laatste is in Alkmaar geïnstitutionaliseerd door de oprichting van het
Stedelijk Museum in 1875. Maar het werd eerder ook al gedaan uit praktische overwegingen, omdat bouwmaterialen
kostbaar waren en vaak goed konden worden hergebruikt.
Het bewaren van economisch waardevolle onderdelen
uit sloop voor hergebruik, is een vanzelfsprekende neven
activiteit van de 'Stadsfabriek', de 'Stadstimmerwerf', ver
volgens van 'Openbare Werken', later 'Stadsontwikkeling
en Beheer' en tegenwoordig 'Stadswerk072'. Dit gaat dus
terug zolang er een organisatie bestaat die voor het be
stuur van de stad Alkmaar de openbare werken uitvoert.
Waarschijnlijk werden gaandeweg ook incourante en
curieuze zaken bewaard, waardoor een verzameling
ontstond. Dit kan worden beschouwd als de recht
streekse voorganger van de huidige Monumentenloods.
hun beheer worden bewaard. In de bewaarde interne
correspondentie is ook fraai te volgen hoe een dergelijke
vraag binnen de gemeentelijke organisaties afdaalt naar
de personen die van de hoed en de rand weten, en ver
volgens weer naar boven borrelt, waarna de directeuren
goedkeuring aan de antwoorden verlenen en uiteindelijk
burgemeester en wethouders schriftelijk verslag doen
aan de vraagsteller.1 Van de door de KNOB geambieerde
centrale landelijke registratie is, ondanks de bekende
en overigens invloedrijke leden van de commissie, later
verder weinig meer vernomen.
Maar de oudste schriftelijke bronnen hierover dateren
pas uit 1961. Dan verschijnt een brief aan de gemeente
Alkmaar van de net opgerichte Commissie Bouwfrag-
menten van de eerbiedwaardige Koninklijke Neder
landse Oudheidkundige Bond. Men is geïnteresseerd
hoe men in Alkmaar en andere plekken in Nederland
met historisch waardevolle relicten omgaat. Zowel de
directeur van het Stedelijk Museum als de directeur
van Openbare Werken, antwoorden per brief waarin zij
verslag doen van de manier hoe dat in Alkmaar gaat,
compleet met inventarislijsten van de zaken die onder
In 1986 zijn door actieve inspanning van het gemeentelijke
Bureau Monumentenzorg2 een aantal bouwfragmenten
in de stad herplaatst. Het gaat daarbij vooral om gevel
stenen die met toestemming van de pandeigenaren in
34 - OUDALKMAAR
De openingstijden zijn op woensdag van 10.00
tot 13.30 uur. Maandag en dinsdag kunt u ook op
afspraak terecht tussen 9.00 en 13.30 uur. Een af
spraak maakt u per email hkrabbendam@alkmaar.nl.
Het doel van de Monumentenloods is de goederen
te herplaatsen in woningen ouder dan 1940. De wo
ningen moeten in de gemeente Alkmaar staan. Voor
de goederen wordt een vergoeding gevraagd. De
Monumentenloods is tijdelijk gevestigd op Alexan
der Flemmingstraat 12 b (bedrijventerrein Oudorp).
gevels werden ingemetseld. De kosten hiervan werden
vanuit het Stadsvernieuwingsfonds door de gemeente
betaald.
De opslag van de bouwfragmenten was op dat moment
in een lattenloods op het terrein van Openbare Werken
aan de Herculesstraat, naast de oude vuilverbranding.
Maar vanwege herinrichting van dat terrein werd voor de
loods een nieuwe plek gezocht. Vanaf 1992 werd door
het Bureau Monumentenzorg een permanente beheerder
aangesteld. Kort daarop werd ook een leegstaand en
eigenlijk voor afbraak bestemd pand aan het Torenburg ter
beschikking gesteld. Loodsbeheerder Henk Krabbendam
bracht eigenhandig de nodige bouwkundige verbeterin
gen aan, herstelde de voorgevel en maakte de nieuwe
entreedeuren. Door de beheerder werd actief gespeurd
naar bij sloop vrijkomende waardevolle bouwfrag
menten. Mede door de directe kennisname van sloop- en
bouwvergunningen was er zicht op waar deze zouden
kunnen vrijkomen. En naar herplaatsing werd ook actief
gestreefd, waarbij pandeigenaren werden gewezen op
de mogelijkheden. Maar de laatste jaren stond deze
activiteit door interne reorganisaties bij de gemeente en
wijzigende taakstellingen aan personeel, steeds meer
onder druk en kwam feitelijk tot stilstand.
Nu de inventaris van de Monumentenloods wordt
gesorteerd en geïnventariseerd blijkt deze voorwerpen
van heel verschillende aard te bevatten. Het is een flinke
kluif voor de werkgroep om hierin keuzes te maken, zodat
voor alle voorwerpen goede bestemmingen kunnen
worden gezocht. Daarbij is het lastig dat de herkomst van
de fragmenten vaak onbekend is. Dat geldt voor vrijwel
alle voorwerpen die voor 1992 in de loods belandden.
Maar soms blijken zich hieronder bouwhistorische
schatten te bevinden, zoals enkele blokken hardsteen
waarover onlangs toevallig meer helderheid ontstond.
Het gaat om een serie van vier stuks met fijne frijnslag
afgewerkte hardstenen stukken, met een mooie laatmid
deleeuwse profilering. In het zichtvlak van de steen is ook
een zogeheten groevemerk ingehakt. Dergelijke merk
tekens werden door uitbaters van steengroeven op de
door hen geleverde onderdelen geplaatst. De groeve
bazen in het herkomstgebied van deze natuursteen
waren vaak ook handelaar in prefab onderdelen en soms
architect. De eigenaar van het merk op 'onze' bouw
fragmenten is uit de literatuur bekend: dit merk werd in
de vijftiende en zestiende eeuw gevoerd door de diverse
leden van de familie De Prince, uit Écaussinnes in
Henegouwen. Op de stukken zijn ook nummers in inkt
geschreven die wijzen op een ordelijke registratie.
Bijvoorbeeld als onder
deel van een
collectie. Daarbij
valt te denken
aan de
voormalige
OUDALKMAAR -
