Stadgenooten! Ook Alkmaar heeft zijn
deel van Belgische vluchtelingen ontvangen.
ftS" minfiusn*!
0) Ld"',OCJ:r,,",r1'"
y
ten en het links en rechts uitbreken van branden, vooral
op bedacht geweest hun leven te redden. Vaak was men
op de vlucht familieleden uit het oog verloren. Ook de vol
gende dag arriveerde er in Alkmaar een trein met onge
veer 300 vluchtelingen. Terwijl de vorige groep met name
uit beter gesitueerde Belgen bestond, kwamen er nu
vooral armere Belgen aan. Ze waren ook in veel slechtere
conditie. Een journalist van de Alkmaarsche Courant
sprak van een 'een droeve meelijwekkende stoet'. Ook nu
werden weer akelige verhalen opgetekend. Bijvoorbeeld
hen is van alles noodig. Aarzelt nu niet te geven! Leveran
ciers kunnen ons helpen met hunne waren! Burgers met
huisvesting van personen en gezinnen. Kleedingstukken,
dekens, kussens, kinderspeelgoed, versnaperingen, boeken,
couranten, ook enkele Fransche, aan alles is dringend
behoefte.[...]."
De oproep was niet aan dovemansoren gericht. De vrijwil
ligers die namens het comité met lijsten liepen, wisten
een flink bedrag aan geld in te zamelen. De precieze
van een moeder met vier kinderen, die op station Antwerpen
juist in de trein stapte toen er een granaat neerkwam. De
trein vertrok en haar man en een 15-jarige dochter bleven
achter op het perron. Ze had sindsdien niets meer van
hen vernomen. Een laatste grote groep vluchtelingen van
in totaal ongeveer 300 personen, arriveerde op 17 oktober
uit Amsterdam.
De meeste vluchtelingen waren afkomstig uit Antwerpen
en (wijde) omgeving. Ze kwamen uit alle lagen van de
maatschappij: ambtenaren, kooplui, winkeliers, ambachts
lieden, havenarbeiders, landbouwers en armen, alles
kwam voor. De meest voorkomende beroepen, dokwerker
en diamantwerker of -slijper, waren wel typisch voor
Antwerpen. Andere veel voorkomende beroepen waren
fabriekswerker, dienstbode, schilder, kleermaker, naaister.
Eind 1914 was de stand van zaken wat betreft de opvang
van vluchtelingen als volgt. Het Alkmaarse comité ving
over het gehele jaar gerekend 1040 vluchtelingen op.
Daarnaast werden door de Sint Vincentiusvereniging en
de R.K. vereniging voor Kinderbescherming 300 Belgische
kinderen in Alkmaar ondergebracht. Over de opvang van
deze groep kinderen is helaas weinig informatie bewaard
gebleven.
'TAST ALLEN DIEP IN DEN ZAK''
Op 9 oktober liet het comité een advertentie plaatsen in
de Alkmaarsche Courant: "Stadgenooten! Ook Alkmaar
heeft zijn deel van Belgische vluchtelingen ontvangen. In
de oude ambachtsschool zijn er 300 ondergebracht. Voor
opbrengst van de collecte is helaas niet vastgelegd, maar
het moet een groot bedrag zijn geweest, waarmee het
comité tot mei 1915 in staat was om de Alkmaarse vluchte
lingen in het doorgangshuis te voorzien van kleding,
voedsel en een slaapplek. Zelfs aan het eind van de oorlog
was er nog een bedrag van 1457 gulden in kas. Naast de
collecte kwamen er ook financiële giften binnen, althans
tot eind oktober. Het ging om een bedrag van ruim 758
gulden. Een belangrijk deel ervan, 411 gulden, stamde van
een collecte die in Schermerhorn was georganiseerd.
Velen schonken anoniem. Een 'boer bij Alkmaar' doneer
de een bedrag van 20 gulden, 'drie boerinnen' schonken
anderhalve gulden.
Behalve geld werd er ook veel geschonken in natura.
Alleen al op 10 oktober werden er 400 kadetjes bezorgd,
een aantal kazen, koek, een vaatje boter, suikerwerk,
biscuits, tabak en sigaren. Daarnaast kwam er veel kleding
binnen, naast beddengoed, speelgoed, tijdschriften en
zelfs postpapier. Er zijn schriftjes bewaard gebleven
waarin notitie werd gemaakt van de giften in natura. We
lezen er dat wasserij Krom een mand met kleren schonk,
de firma Lissone Zn kindermeel van eigen fabrikaat,
opticien Kater een bril, A. Henneman 40 kazen, de firma
Baan gemalen koffie en thee en R. de Groot tien kaarsjes.
Wijnhandel Kraakman stelde wijn beschikbaar voor zieke
vluchtelingen. In totaal zijn er giften genoteerd van 39
bedrijven en particulieren. Niet alles werd geschonken,
er was soms ook sprake van bruikleen: zo gaf A. Hildering
van de 'Eerste Alkmaarsche naaimachinehandel en
rijwielmagazijn' een naaimachine in bruikleen. Dit was
48 - OUDALKMAAR
inhfl>'Fj| y l'i,n^r'' ldl
Htr mftT Ti P* Arfto Lyffsntrf - Zflüi'H
O "■f/hrvt-tr i t/y
fwZ i Z .ZZ,-Z. r - rxili t *"T d'
Brief van de firma Lisonne, die kindermeel aanbiedt
voor de vluchtelingen;
ook het geval met de matrassen, 'bedzakken', dekens en
kussens die geleverd waren door het Alkmaarse Rijks
opvoedingsgesticht en de Cadettenschool.
Ook diensten werden aangeboden, er kwamen 15 aan
meldingen binnen. Vaak in algemene zin omschreven,
zoals 'alle soort werk', 'persoonlijke diensten', 'of 'naaiwerk'.
Maar er kwamen ook zeer specifieke aanbiedingen bin
nen. Zo bijvoorbeeld van kapper Dik die zich bereid ver
klaarde de vluchtelingen gratis te knippen en te scheren.
Mevrouw B. de Kat aan de Nassaulaan wilde graag iets
doen voor moeders en kleine kinderen. Ze deelde het co
mité mee: "Als u ze beurtelings bij me stuurt zal ik ze een
lekker warm bad geven en van schoone kleertjes voorzien
en ook de moeders van het noodige voorzien voor hen en
hunne kleinen. Ik heb kleertjes en ondergoed gekocht."
Ook buiten het comité om werden de Belgen geholpen.
Zo schreef freule Fontein Verschuir in haar dagboek op
23 oktober dat ze het bed van haar moeder had uitge
leend aan een 'Mechelse famille die hier 't eind van den
oorlog wil wachten'.
Factuur met mooi briefhoofd van de firma Baan die
gratis koffie leverde voor de vluchtelingen.
Alimiif, 14 Oetciw Uil
Au de 3evolkLu£ v*o AHanur!
I fa! Jb. net maden wij, arme Od^isdic vl-jchrrhr-
ftn emzt innige daniïanrbetd ;'lüL L, grootmoedig*
tiol landen betncnen.
IS'airltjk daalt» isjd wij maöiKljow, l£oov«] bij'
iland, znüYflC Itddc dl LUjifand we.Lu Gij dm be
loond hebl k.ui nket goineg beloond worden.
Uvcb, wit w i wei bunnen dit voor eeuwig Id
c:ik ussmbdit rttiL' war* er«tiielijïh«d Scwerni en
^etoonen, vooia! een U, goedhartige Al Icir-iBrtmaan),
moctte Mij ooien ïtsleu dut
Cdiiend uil dut! Wij weneeben del
naoU of nooit Uw mtnutdilievcnd VedeiLaod
dooe ïulkt vjwelijke rempro ion grtmlctd worden.
God get* del due dniue.L.i- ai w niele «poe-
iL e«n einde neme opdet wij, tam Stlgtt weder OO
IT bulder. Jen zouden kunnen belrtüfliaL
Nojjiraulc duk, d-uiiendnuni dent, bare Altmair-
'ii.u're, röc: Uwe bereidwiJ ligc Ji-alp Die con ellen
«lerlr grfrfosi aerft en ou bet bare dort hopen.
i}£ ANTtt'EHPSOfE DANKBARE
VLUCHTELTNOEN.
Dankbetui
ging van
Belgische
vluchtelin
gen in de
Alkmaarsche
Courant van
10 oktober
1914. Collectie
Regionaal
Archief.
'EN 'T LIEFST HAD IK OOK GEREFORMEERDE'
Het Alkmaarse comité ontving ook de nodige aanbiedingen
van particulieren die vluchtelingen wilden huisvesten. Er
was vooral veel vraag naar kinderen. Vaak werden er ook
verdere eisen gesteld. Men wou bijvoorbeeld alleen meis
jes, of alleen jongens, ofwel alleen kinderen van een be
paalde leeftijd. Soms speelden ook oneigenlijke motieven
mee, zoals onbevredigde kinderwens of personeelsbe
hoefte. Religie was vaak ook een punt. Niet iedereen wilde
katholieke Belgische kinderen in huis. Omdat de Belgi
sche vluchtelingen bijna allemaal rooms-katholiek waren,
ligt het voor de hand te denken dat met name katholieke
Alkmaarders vluchtelingen in huis namen. Als we in het
bevolkingsregister naar de religie van de gastgezinnen
kijken, komt daar toch een redelijk gevarieerd beeld uit
naar voren. Ook veel protestanten boden onderdak aan
vluchtelingen.
Typerend voor de aanbieders van huisvesting is het vol
gende briefje van mevrouw Lodder aan de Koningsweg:
'Mijnheer Kuiper, Door deze laat ik u wete, dat ik zaterdag
me aangegeve heb, om een meisje van 8 a 10 jaar tot ons
te nemen en ook wil ik de voorkamer afstaan tot inwoning
van een paar dames of zoo. Tot nog toe heb ik er niets van
OUDALKMAAR - 49
"■'en W i*r#6 W
