ALKMAAR VARIA
Emanuel de Witte
Museum de Grote Kerk
Historisch Café
Hotel Schutterswei
De gasfabriek
Padvindsters
Bent u al geweest? U kunt nog tot en met 21
januari a.s. naar de tentoonstelling 'Meester van
het licht' in het Stedelijk Museum. U ziet er vier
entwintig werken van Emanuel de Witte, onder
andere markttaferelen, bijbelstukken en leven
dige kerktaferelen. De in 1617 in Alkmaar gebo
ren De Witte wordt 'Meester van het licht' ge
noemd om zijn warme, natuurlijke lichtweergave
in met name de kerkinterieurs.
De Witte was de zoon van een schoolmeester.
Over zijn jeugd is weinig bekend. In 1636, hij was
19, trad hij toe tot het Sint Lucasgilde in Alkmaar.
Een jaar later ging hij in de leer bij schilder Evert
van Aelst in Delft. Van 1639 tot 1640 werkte hij in
Rotterdam en daarna weer in Delft. In 1651 ves
tigde hij zich in Amsterdam waar hij tot zijn
zelfmoord in de winter van 1692 zou wonen.
Zo rustig en harmonieus als zijn schilderijen zijn,
zo turbulent en problematisch was zijn leven.
Twee maal werd hij weduwnaar. Schuldeisers
zaten achter hem aan. Hij moest een paar maal
gedwongen verhuizen en zijn stelende dochter
belandde in het spinhuis. De wat dwarse De Wit
te kreeg alles behalve de vredigheid die hij op
doek schilderde. Dankzij bruiklenen uit vele
collecties kan het Stedelijk Museum de veelzij
digheid van het oeuvre van De Witte tonen.
Op 23 mei jl. werd de permanente tentoonstelling geo
pend over de eigen geschiedenis van de Grote Kerk en
daarmee kreeg de Grote Kerk de status van museum.
Op tentoonstellingswanden met digitale schermen, tek
sten in print en vitrines wordt uitleg gegeven in het Ne
derlands en het Engels over het monumentale interieur
met de kunstwerken en over de geschiedenis van het
huidige gebouw en zijn voorgangers.
De wand in het noordtransept vertelt de geschiedenis
van de kerk in vier perioden. De doop- en uitvaartkapel
bevonden zich vroeger aan de kant van het hoofdorgel.
Toelichting op de grafzerkenvloer en verhalen over do
pen en begrafenissen zijn te lezen op de wanden rond
de opslag. Monumentale stukken als de orgels, Lauren-
tius en het scheepje van Michiel de Ruyter worden
toegelicht op losse borden.
In de vitrines staat onder andere de grote eeuwenoude
collectie avondmaalszilver. Een belangrijke kunstschat is
een bruikleen, voor 20 jaar, van de Laurentiuskerk aan
het Verdronkenoord. Het gaat om het zestiende-eeuw-
se martelaarsportret van de laatste pastoor Eilard
Dirksz. Van Waterlant. Dankzij bemiddeling van pastoor
Van Waterlant blijft Alkmaar in 1566 gespaard voor ver
woesting. In 1572 verbergt hij zich tijdens de geloofsom-
wenteling maar wordt in 1573 verraden. Samen met zijn
kapelaan wordt hij opgehangen op de Platte Stenen-
brug, hij is dan 42 jaar. Na de reformatie wordt hij aan
beden als martelaar. Zijn portret vormt de afsluiting van
het deel over de katholieke geschiedenis van de Grote
Kerk.
80 - Alkmaar Varia
Dinsdag 27 februari is er een lezing van Christi Klinkert over de komende tentoonstelling 'Ruijsdael en Saenredam in
Alkmaar', naar aanleiding van het jubileum van de Grote Kerk. In maart of april geeft Frits van Oostrom een lezing naar
aanleiding van zijn onlangs verschenen boek Nobel streven over ridder Jan van Brederode. In mei zal Herman Kaptein
een lezing houden over de windmolenrevolutie in Holland. Nadere gegevens en exacte data kunt u vinden in de folder
die in januari wordt uitgebracht.
Als alles meezit, staat er in het derde kwartaal van
2018 in het groen van de Alkmaarderhout een
hotel: Hotel Schutterswei. De voormalige gevan
genis aan de Prins Bernhardlaan heeft dan een
enorme metamorfose ondergaan. November jl.
is men met de verbouwing begonnen. De vier
meter hoge muur aan de zijkant en de gymzaal
aan de westkant verdwijnen. Zo ontstaat vanaf
de Westerweg een kijkje op de binnenplaats die
het karakter van een hofje krijgt. Het gebouw blijft
wel de kenmerken van een gevangenis behouden.
Voor de ontwerpers een boeiend karwei om de
balans te vinden tussen het karakter van gedwon
gen binnen blijven en er in alle gastvrijheid vertoe
ven. Alkmaar opende in 1884 de toen kleine ge
vangenis met 26 cellen. In 1893 werd het complex
uitgebreid tot 104 cellen en bij de sluiting in 2012
was er plaats voor 122 gedetineerden. Aan beide
zijden van het gebouw staan cipierswoningen die
bewoond zullen blijven door oud-werknemers.
Schutterswei is een van Alkmaars beeldbepalen
de gebouwen dat met de nieuwe bestemming
behouden kan blijven.
Alkmaar is niet alleen een museum rijker maar
ook een monument. Begin september jl. is de gas
fabriek, Helderseweg 28, op de lijst van gemeen
telijke monumenten geplaatst. Het aanzicht en de
vorm waren al beschermd door de status van
'beeldbepalend pand'. Nu de gasfabriek een mo
nument is geworden mag het niet meer gesloopt
worden. En als monument kan steun gevraagd
worden voor onderhoud en herstel.
Het honderd jaar oude gebouw is het laatste over
blijfsel van de industriële complexen die werden
aangelegd vanaf het einde van de negentiende
eeuw aan de Helderseweg en het Noordhollands
kanaal. Volgens de welstandscommissie heeft de
gasfabriek zowel architectonische als cultuurhis
torische waarde. Het bijzondere gebouw vormt
een 'aantrekkelijk decor' bij de herontwikkeling
van het Nuon-terrein, aldus de Stichting Behoud
GasiFabriek.
In het artikel "Akela, wij doen ons best" in Oud Alkmaar 2017-2 zijn een paar foutjes geslopen. Bij de foto op blz.
41 staat een verkeerd bijschrift. Het juiste bijschrift is: "De praalwagen van de padvindsters opgesteld op het Doe-
lenveld. Rechts achter een gedeelte van de gemeenteschool hoek Koningsweg-Lombardsteeg. Foto P. Jonker 1918.
Collectie Regionaal Archief Alkmaar". Bij noot 2 en 3 op blz. 44 staat ten onrechte vermeld dat de foto's afkomstig
zijn uit de jubileumboeken. Zij zijn afkomstig uit het eigen archief van beide groepen.
Alkmaar Varia - 81