I
ï-4- '*A-
=fl
i6óo
J
ALKMAARSE ZOEAVEN
Wie waren deze jonge mannen die bereid waren hun
leven te geven voor een religieuze staat?
Verreweg de meeste zoeaven waren eenvoudige
jongens, vaak afkomstig uit grote gezinnen. Ruim
40% kwam uit de ambachts- of middenstand. Hun
drijfveer bestond vaak uit hun geringe stand en hun
achtergesteld geloof, want katholieken waren in die
tijd nog tweederangs burgers. Het was ook een kans
om roem te vergaren en iets van de wereld te zien.
Om zoeaaf te kunnen worden moest men natuur
lijk katholiek zijn, ongehuwd en een verklaring van
goed gedrag kunnen overleggen van de plaatselijke
pastoor.
In Alkmaar waren het de neven Cornelis, Piet en
Willem Hes, de gebroeders Bernard en Hendrik
Huybers, zoons van meelmolenaar Barend Huybers,
Gijsbert en Petrus van Ophem, zoons van een smid,
en de kleermakerszoons André en Severijn de Vos.
Johannes Mattheus Visser geboren op 21 septem
ber 1845 te Alkmaar, was een Alkmaarse bloemist
en sloot zich samen met zijn tien jaar oudere neef
Tekening van J.M. Visser, ingestoken in zijn dagboek.
Katholiek Documentatie Centrum Oudenbosch
Johannes Visser aan bij het zoeavenleger. Andere
Alkmaarders, voor zover gevonden, waren Herman
Antonius Amelsbeek, Ben Bierman, Jacobus
Johannes Blokdijk, Reijer Buijs, Gerrit Hand, Jacobus
Kraakman, Willem Kuiper, Piet Noort, Jacob Johan
Otten, Wybren Vogelpoel, geboren in 1850 en daar
mee een van de jongste zoeaven, Pieter Zonderhuijs
en Henri Zweekhorn.2
Verschillende Alkmaarse zoeaven waren afkomstig
uit aanzienlijke families, zoals de broers Frans en
Felix Aghina, zoons van de goud- en zilversmid
Johannes Stephanus Aghina en neven van makelaar
Frans Aghina, die voorzitter was van de Kamer
van Koophandel, president van de Sint-Vincentius-
vereniging en schenker van het Maria-altaar in de
Laurentiuskerk. Ook Coenraad Melchior Witte, de
brouwerszoon, kwam uit een rijke familie.
NAAR ITALIË
In Nederland was het onder andere pastoor Willem
Hellemons die in het instituut St. Louis te Ouden
bosch een opvangcentrum voor die vrijwilligers
stichtte en de verdere reis organiseerde. Vandaar
werden hele groepen met de trein naar Brussel
vervoerd, waar ze een medische keuring kregen, het
bewijs moesten overleggen dat ze hun dienstplicht
hadden vervuld (of waren vrijgeloot) en voor twee
V-
2
Ilhnuir,*
COJWOTifl
K+mm
Ifn» taaicr-i
hfrtkd* ii
MS4 II 2
4ml(iaalJ i, Fns^Cfit <1
f MkÜju PrniirJ U
r t g a i e
i| p-r ml r iuirt AU
■t pr BH( I
li H' BdpfifcirtM
(i pr éééI i Aati hJ
l« ftt «y.i Uin M
ie pe* ualI -|,i
Deel van de inschrijving van Melchior Witte
jaar tekenden. Daar ontvingen ze hun inschrijfnum-
mer en reisden vervolgens per trein naar Marseille
en met de boot naar Civita Vecchia bij Rome.
J.M. Visser stapte in februari 1866 op de trein naar
Rotterdam, die hem richting Oudenbosch bracht.
Hij vertrok naar Rome als lid van de Compagnie
Noord-Holland van het pauselijk zoeavenleger en
hield een dagboek bij van zijn belevenissen. Hij
begon het zo: "Altijd is het mijn hartelijk verlangen
geweest mij eenigermate verdienstelijk en nuttig te
maken jegens Christus' kerk op aarde en om tot dat
doel te geraken zond ik menig gebed ten Hemel, op
dat de goede God mij, onwaardige, wilde verhooren;
en ziet, de Plaatsbekleder van Jezus' kerk werd be
dreigd, het scheepje van Petrus werd door de woes-
te golven der verlichte, ongeloovige negentiende
eeuw heen en wêer geslingerd aanstonds deed
de goede God in de harten der jongelingen een hei
ligen ijver ontvangen voor het voorvaderlijk geloof,
en uit alle oorden der Christen wereld stroomen een
menigte jongelingen toe."3
Enkele rijke Nederlandse jongens kozen voor eigen
comfortabeler vervoer van huis uit, zoals Melchior
Witte. Zij missen dan ook hun Brusselse inschrijf-
nummer. Frans Aghina schreef later over Witte:
"Veel leed die goede Witte, inderdaad een braaf
jong man, die met 10-tal anderen het vorig jaar per
schip om Spanje heen naar hier was gekomen, op
eigen kosten."
In het Italiaanse Rijksarchief, het Archivio di Stato
Eerste bladzijde uit het brievenboek van J.M. Visser. Katholiek Documentatie Centrum Oudenbosch
