Heden oTftrlted altiier in den ouderdom F»n 3 jtren,
mijn gt'fiHde ecfitgenoni T. Poland gfjiu. Kn|. au,
llidder JSdo klusse <lwr Mil. WiKotuinrde, Riddnr van
dn JUd. Leeuw enz. en»., mij iiflhtorifltenijo met een
tan ïrTtu onverï'n-gdfl kinderenwaarvan do
jnng^te nleclits "lur maanden euJ ift.
<3983) <- De Weduwe POLAND.
J j/LiTjAi» !y December Ïtt'ó7.
hemel, streed met hen mee in de voorste
linies en kwam zelfvier keer in het
veldhospitaal terecht. Zijn inlandse
officieren kregen steeds meer waardering
voor Toontje en zij zagen in hem een
bekwame bevelhebber. Helemaal trots op
Toontje werden zij toen hij voor elkaar
wist te krijgen dat zij voortaan epauletten
en sjerpen mochten dragen. Hoewel de
Hollandse legerleiding zijn krijgsdaden
weet te waarderen, blijft men hem zien als
een manusje-van-alles. Hij wordt niet echt
serieus genomen.
Als Toontje op een dag ruzie met een
hogere Nederlandse officier krijgt, gaat hij
wegens belediging de cel in. Lang zit hij
daar niet, want de vijand gaat in de aanval.
Toontje wordt losgelaten, krijgt zijn
wapens terug en gaat onder de luide kreet:
"Komt kinderen, met papa er op los!" in de
tegenaanval. Maar dit keer gaat het mis.
Het Nederlandse leger wordt in de pan
gehakt. Toontje moet vluchten en verzwikt
daarbij zijn voet. Om sneller te zijn werpt
hij de schede van zijn sabel van zich af. De
pijn in zijn voet is hels. De schoenen gaan
uit. Terwijl de kogels hem om de oren
vliegen voegt hij zich bij een afdeling
Nederlandse soldaten. Als zij op hun
terugtocht een kampong aantreffen
waarin vijandige Javanen reeds in een
overwinningsroes verkeren, stelt Toontje
voor een verrassingsaanval te doen.
Ondanks zijn verwonding voert hij zelfhet
commando en verjagen zijn manschappen
de vijand waarop hij tot eerste luitenant
bevorderd wordt.
Toontje Poland had het geluk vrijwel altijd
aan zijn zijde. Als hij meedoet met een
IN NA>n zu ZW
fiRAfsmBin
loterij wint hij 14.250 gulden en beschikt
weldra over een eigen driemaster met tien
bemanningsleden. Hij is nu een man van
stand en mag zich in de hoogste kringen
begeven. Zo wordt hij gedurende vijfjaar
adjudant van de sultan van Madoera en
brengt hij het zelfs tot kolonel.
Het was oorspronkelijk de bedoeling dat
de soldaat te velde zelf voor zijn eigen potje
zou zorgen. Maar wie het zich kon
veroorloven nam een inlandse vrouw mee
naar het slagveld. Die maakte zich niet
alleen onmisbaar voor het koken, zij wist
in tijden van schaarste nog altijd wat bij de
plaatselijke bevolking los te krijgen. Ook
werden deze vrouwen wel gebruikt als
verkenners. Naderde men een kampong
dan gingen deze vrouwen daar eerst
poolshoogte nemen. OfToontje ook zo'n
vrouw in dienst had is niet bekend. Wel
dat hij na zijn pensionering in 1853 de
Indonesische moeder van zijn meeste
kinderen ten huwelijk vroeg. Deze Fifina
Boar, voor Toontje kortweg Fien, had hem
toen al twee zonen en zes dochters
geschonken, waar in het sterfjaar van
Toontje nog een zevende dochter bij zou
komen. De twee zonen en één dochter
stierven jong, maar de overige zeven
dochters hebben samen 57 kleinkinderen
van Toontje voortgebracht. Toen Toontje
op 19 december 1857 te Tjilatjap overleed
ging de erfenis staatsrechtelijk aan de neus
van Fien voorbij. De oude kameraden van
Toontje brachten daarop 15.000 gulden
voor haar en de kinderen bijeen.
Vanafhet moment dat hij de actieve dienst
had verlaten hield Toontje zich bezig met
het schrijven van zijn memoires. De
schrijver Van Rees verwerkte dat tot twee
alleszins leesbare boekwerken. Het
betekent echter wel dat die twee boeken
met grote stelligheid een te rooskleurig
beeld geven. Neem nu de zin ,,Het
garnizoen bewees hem de laatste eer, van
de schepen waaiden de vlaggen halfstok en
de kanonschoten kondigden aan dat een
braafsoldaat was heen gegaan.'' Om eerlijk
te zijn: zo braafals daar wordt veronder
steld was Toontje niet. In onze tijd zou hij
de kans lopen als een ordinaire oorlogsmis
dadiger beschouwd te worden
Dit verhaal is voornamelijk gebaseerd op de boeken Toontje Poland (1977) en Toontje Poland
onder de tropenzon (1978) van Johan Fabricius. Deze schrijver heeft veel ontleend aan Toontje
Poland van W.A. van Rees (eerste druk, Arnhem 1867), waarin de memoires van Toontje zelf
verwerkt zijn. Ook zijn gegevens ontleend aan Ank Poland: Genealogische overzicht van defamilie
van Toontje Poland 1796-1857: zijn voorouders en zijn dochters, Leiden 2014.
Overlijdensbericht
in deJava-bode van
26-12-1857
Hetgrafvan
Poland in Tjilatjap
14 Oud Alkmaar 2016
KOLONEL TOONTJE
r nutfL m m Jtf1
iMMMta'n.
vin -iNEïft Ltfl-'*
Oud Alkmaar 2016 15
