aan zijn nadagen bezig was. De gezag
voerder liet een huis bouwen in Alkmaar
en wenste nog van zijn pensioen te
genieten. Daar woonde hij dan, zijn wapen
prominent aanwezig midden op de gevel.
Je zou graag weten welke Alkmaarse
grootheid dat is geweest, maar dat is niet
eenvoudig. Je zou denken, dat je hem zou
kunnen vinden in het archiefvan de
Admiraliteit van West Friesland. En dan
ontdek je dat er van de Admiraliteit maar
weinig bewaard is gebleven en zeker geen
geschriften met Alkmaarse gezagvoerders
die met pensioen zijn gegaan.
Mogelijk kan het wapen soelaas bieden.
Het blauwe wapenschild bevat een
stralende, gouden zon. Daarboven rust de
helm met een gesloten vizier. Aan de helm
zit een dekkleed. Het zou de cape van een
ridder uitbeelden: in riddertoernooien
werd zo'n cape gauw aan flarden
gescheurd en wapperde het in stukken om
de schouders van de ridders heen. De
flarden van het dekkleed aan een wapen
zijn verworden tot zwierige, krullerige
versiersels, hier in witte en blauwe kleuren
weergegeven. Bovenop de helm ligt de
wrong, het opgerolde uiteinde van de cape
(het zou dus ook blauw en wit moeten
zijn), gevuld met paardenhaar ofwol. Daar
weer boven is het helmteken aangebracht.
In dit geval een hand met een geheven
zwaard. Een helmteken komt vaak terug
als één van de stukken op het wapenschild.
En dat is hier niet het geval, want het
zwaard en de zon hebben niet veel gemeen.
In een beschrijving van het pand in 1969
werd gezegd dat het wapen was gekapt.
Wanneer dat is gebeurd is niet duidelijk.
Het is heel goed mogelijk dat dit in de
Franse tijd is gebeurd, omdat de revolu
tionaire idealen van vrijheid, gelijkheid en
broederschap een einde maakten aan de
adel en de familiewapens. Daar zijn in
Alkmaar meer voorbeelden van.
Volgens overleveringen zou er een Friese
adelaar op hebben gestaan op een gouden
vlak. Een Friese adelaar is de helft van een
zwarte adelaar met twee koppen, een
fabelfiguur uit de oudheid dat staat voor
macht en heerschappij. De vogel is
aanwezig in de wapens van de Habs-
burgers, de vertegenwoordigers van het
Heilige Roomse Rijk van de Duitse Natie.
In Friesland, dat hier lang deel van
uitmaakte, hebben veel mensen dit
symbool gekozen als onderdeel van hun
familiewapen. Het is daardoor verworden
tot een algemeen wapenteken. De eerste
bewoner zou dus een Fries geweest kunnen
zijn.
Het wapen zoals het er nu uit ziet is in
1999 in kleur gezet door de Alkmaarse
kunstschilder Michel van der Zwan. De
familie die in het huis woonde, mocht de
voorstelling en de kleur zelf bepalen. Zij
hebben gekozen voor de zon, omdat de zon
het leven bepaalt.
Welke mensen hebben in dit pand
gewoond? Het kadasternummer van
Oudegracht 241 is Kad. A1047. Het kadaster
startte zijn administratie en indelingen in
1832. Het postadres van het huis was toen
Wijk A nummer 47 en de bewoner K. van
der Kaay, die het huis in 1827 van boek
handelaar J.A. van Harencarspel Co had
gekocht. Voordat hij er zelfging wonen
verhuurde hij het in 1830 aan de oude
Klaas de Wit, rentenier.
In 1822 werd het pand bewoond door
predikant Daniel van Yzenbeek. Vóór de
tijd van het kadaster hield men een lijst
van verpondingen bij die lijkt op onze
'onroerendgoedbelasting'. Het verpon
dingnummer was Vp 2216. Met dat
nummer kun je gegevens terugvinden tot
1718, toen het huis eigendom was van arts
Cornelis Wandelaar en Jan Wijnhans of
Wijnans. Na 1724 woonde de zoon van
Cornelis Wandelaar, de arts Hyeronimus
Wandelaar er met zijn gezin; zijn weduwe
heeft er tot 1758 gewoond. Cornelis
Wandelaar bewoonde het huis sinds de
dood in 1690 van zijn vader Gerrit
Jochemse Wandelaar, die het op zijn beurt
in 1669 had gekocht. In de koopakte van 23
augustus 1669 staat het volgende te lezen:
Gideon Cruijdenier en Christoffel
Cruijdenier, Jacob Munnick en Nicolaas
Melcknap, erfgenamen van Anthony
Servaas verkopen een huis met erf. Het
staat aan de zuidzijde van de Oudegracht.
De buurpanden zijn: aan de oostzijde het
huis van Frederik Houtman, het huis met
het jaartal 1623 en aan de westzijde het
huis van Pieter Poelenburgh. Het erfstrekt
Het gekapte wapen.
FotoJoop Elsinga
1975
Mogelijk het
oorspronkelijke
wapen met Friese
adelaar en
helmteken
FAMILIEWAPEN
2 Oud Alkmaar 2016
BEWONERS VAN HET PAND
Het wapen van nu.
Foto Emmy
l 2013
*1
'capJan Th. E.' in
de koopakte van
het huis
Oud Alkmaar 2016 3
